Негізгі тұжырымдамалар
Starknet – Ethereum қауіпсіздігін сақтай отырып, жылдам әрі төмен шығынды транзакцияларды қамтамасыз ету үшін жарамдылық дәлелдерін пайдаланатын 2-қабат масштабтау шешімі.
Желі транзакцияларды офчейн өңдейді және түпкілікті тексеру үшін криптографиялық дәлелдерді Ethereum-ға жібереді.
Әзірлеушілер Starknet-те масштабталатын орталықтандырылмаған қолданбалар (DApp) жасау үшін Cairo деп аталатын дербес бағдарламалау тілін қолданады.
Кіріспе
Starknet бұл масштабталатын ашық білім дәлелдері (STARK) арқылы транзакцияларды жылдамырақ, арзанырақ және жақсырақ масштабталатындай етуге арналған 2-қабат шешімі. Бұл әзірлеушілерге қауіпсіздік пен орталықтандырылмаудан бас тартпай, төмен шығынмен және берік криптографиялық кепілдіктермен жоғары өнімді орталықтандырылмаған қолданбалар (DApp) жасауға мүмкіндік береді.
STARK дегеніміз не?
Масштабталатын ашық білім дәлелдері сөзінің қысқартылған атауы STARK құралдары есептеулердің дұрыс жүргізілгенін оларды қайта орындаусыз растау үшін қолданылатын криптографиялық дәлел түрі.
Starknet жүйесінде STARK дәлелдері офчейн транзакциялардың дұрыс өңделгенін растау үшін қолданылады; содан кейін ықшам дәлел Ethereum-ға жіберіледі. Бұл Ethereum-ға транзакциялардың ірі пакеттерін тиімдірек әрі төмен шығынмен бекітуге көмектеседі.
STARK дәлелдері әуелден құпиялылықты қамтамасыз етпейді және нөлдік білім дәлелдері (ZKP) сияқты дәстүрлі құралдарданіміз ерекшеленеді, себебі олар есептеу тұтастығын дәлелдеуге бағытталған. STARK дәлелдерінің басты артықшылықтары сенімді бастапқы баптауға сүйенбейді, есептеулер күрделене түссе де жақсы масштабталады және ықтимал кванттық шабуылдар сияқты болашақ қауіптерге қарсы тұруға бейімделген.
Starknet дегеніміз не?
Starknet 2-қабат масштабтау шешімі, ол Ethereum транзакцияларын жылдамырақ әрі арзанырақ етуге арналған. Әр транзакцияны тікелей Ethereum негізгі желісінде өңдеудің орнына, Starknet оларды офчейнде өңдейді.
Содан кейін желі транзакциялар дұрыс орындалғанын математикалық дәлелдеу үшін STARK дәлелін жасайды. Бұл дәлел өзгерістердің қысқаша мазмұнымен бірге Ethereum желісіне жіберіледі, онда ол расталып, ончейнде түпкілікті бекітіледі.
Starknet қалай жұмыс істейді?
1. Секвенсор: транзакцияларды басқару
Секвенсор транзакцияларды қабылдап, оларды реттеуге жауап береді. Ол транзакцияларды топтастырады, қайсысы жарамды екенін тексереді және сәтсіз болғандарын (мысалы, қаражаттың жетіспеуі немесе қате) алып тастайды.
Тек жарамды транзакциялар блоктарға енгізіледі және кейінірек қосымша тексеруге жіберіледі. Бұл процесс офчейн жүзеге асатындықтан, секвенсор жоғары өткізу қабілетіне қол жеткізе алады.
2. Дәлелдеуші: дәлел жасау
Дәлелдеуші өңделген блокты алады да, транзакцияның орындалуының әрбір қадамын (Execution Trace) және жүйенің күйіндегі өзгерістерді (State Diff) тіркейді. Кейін дәлелдеуші осы деректерді түрлендіріп, ішінен кездейсоқ бөліктерін таңдап алады да, барлық транзакциялардың дұрыс орындалғанын математикалық түрде растайтын соңғы STARK дәлелін жасайды.
3. Ethereum желісіндегі есеп айырысу
Дәлел мен күй өзгерістері Ethereum желісіне жіберіледі, онда оларды екі смарт келісімшарт тексереді:
Тексерушінің келісімшарты дәлелдің дұрыстығын тексереді. Егер деректер сәйкес және жарамды болса, олар мақұлданады.
Расталған дәлелге сүйене отырып, Starknet Core келісімшарты Ethereum желісіндегі Starknet күйін жаңартады.
Қабылданғаннан кейін бұл жаңартылған күй Ethereum-ның блогына қосылып, тұрақты жазбаның бір бөлігіне айналады. Дәлел офчейн есептеулердің дұрыстығын растайтындықтан, транзакцияларды Ethereum желісінде қайта орындаудың қажеті жоқ. Бұл жүктемені де, шығынды да азайтады.
Starknet-тің негізгі ерекшеліктері
Cairo: Starknet-тің бағдарламалау тілі
Starknet желісі – STARK дәлелдерімен расталатын бағдарламаларды жазуға арнайы жасалған Cairo деп аталатын дербес смарт келісімшарт тілін қолданады. Бұл әзірлеушілерге криптография саласының маманы болмаса да, Starknet желісінде масштабталатын қолданбалар жасауға мүмкіндік береді.
Cairo экожүйесіне ашық кодты толық ончейн ойындарды жасауға арналған Dojo қозғалтқышы және Starknet DApp қолданбалары үшін веб-интерфейстерді құруды жеңілдететін Starknet React кітапханасы сияқты әзірлеу құралдары кіреді.
Түпкілікті шот абстракциясы
Starknet шот абстракциясын бастапқы деңгейде қолдайды, бұл әзірлеушілерге Web3 қолданбаларында Web2 тәрізді пайдаланушы тәжірибесін ұсынуға мүмкіндік береді. Бұл құпия фразаны қолданбай кіруге мүмкіндік беретін рұқсат кілті және бірнеше транзакцияны бірден растауға болатын сессия кілттері сияқты мүмкіндіктерді қамтиды. Paymasters функциясы пайдаланушыларға ERC-20 токендерімен төлеуге немесе газ шығынын басқа адамның өтеуіне мүмкіндік беретін газсыз транзакцияларды іске асыруға мүмкіндік береді.
Cartridge Controller осы мүмкіндіктерді ойындарға енгізетін Starknet смарт келісімшарт әмиянының бір мысалы. Ол бір рет басу арқылы тіркелуді, ойыншы идентификаторларын, жетістіктерді қолдайды және ойын қозғалтқыштарымен, интерфейс құралдарымен жұмыс істейді.
Жарамдылық және оптимистік жинақтар
Оптимистік жинақтарда транзакцияларға қарсылық болмағанша олар жарамды деп есептеледі. Ал Starknet болса, транзакциялардың дұрыстығын растау үшін жарамдылық дәлелдерін пайдаланады. Бұл түпкілікті растауды жеделдетіп (дау мерзімін күтудің қажеті жоқ), мықты криптографиялық кепілдіктер береді.
Алайда оптимистік жинақтарды жүзеге асыру оңайырақ және олар қолданыстағы Ethereum құралдарымен кеңірек үйлесімді болуы мүмкін. Бұл екі тәсілдің де өз артықшылықтары мен шектеулері бар. Таңдалатын жинақ нақты мақсаттарға, мысалы, кідіріске, үйлесімділікке және сенім моделіне байланысты болады.
Қиындықтар
Starknet жүйесі Ethereum виртуалды машинасымен (EVM) түпкілікті үйлесімді емес. Бұл оны әзірлеушілерге қолданыстағы Solidity коды мен Ethereum құралдарын оңай қайта пайдалануға мүмкіндік беретін zkSync Era мен Scroll сияқты 2-қабат шешімдерінен ерекшелендіреді.
Оның орнына, Starknet әзірлеушілерден STARK дәлелдері арқылы масштабтауға бейімделген Cairo дербес бағдарламалау тілін қолдануды талап етеді. Cairo техникалық артықшылықтар ұсынады, бірақ оны меңгеру үшін жаңа білім қажет. Бұл бейімделу үдерісін баяулатуы және қолданыстағы қолданбаларды көшіруді қиындатуы мүмкін.
STRK токені
STRK – Starknet протоколының төл қызметтік токені. Бұл токен басқару, транзакциялық алымдар және стейкинг сияқты түрлі мақсаттарда пайдаланылады.
Басқару: STRK иелері жүйені жетілдіру немесе Starknet операциялық жүйесіне өзгерістер енгізу сияқты ұсыныстарға дауыс беру арқылы протоколды басқаруға қатыса алады. Кейбір ұсыныстарды қолдау немесе бастау үшін белгілі бір көлемде STRK қажет болуы мүмкін.
Транзакциялық алымдар: Starknet желісіндегі транзакциялық алымдарды төлеу үшін STRK құралын қолдануға болады. STRK қолданылғанда, оның бір бөлігі Ethereum желісіндегі газ алымдарын жабу үшін секвенсор арқылы ETH токеніне айырбасталады.
Стейкинг: STRK екі түрлі жолмен салынады:
Валидатор ретінде: Белгілі бір көлемде STRK стейкингке салып, желідегі міндеттерді орындау арқылы сыйақы табуға болады.
Делегатор ретінде: Токендерді валидаторға тапсырып, тексеру түйінін іске қоспай-ақ сыйақының бір бөлігін алуға болады.
Қорытынды ойлар
Starknet жүйесі Ethereum-ды масштабтау үшін жарамдылық дәлелдерін, атап айтқанда STARK дәлелдерін пайдалану арқылы өзгеше тәсілді ұсынады. Бұл жинақ шешімі өткізу қабілетін арттырып, шығындарды азайтуды көздейді және Ethereum қауіпсіздігін сақтайды. Cairo бағдарламалау тілі мен шот абстракциясы сияқты мүмкіндіктердің арқасында Starknet әсіресе ончейн ойындар мен инфрақұрылым салаларында әзірлеушілерге жаңа мүмкіндіктер ұсынып отыр.
Қосымша оқитын материалдар
Жауапкершіліктен бас тарту туралы мәлімдеме: Бұл контент сізге «сол қалпында» тек жалпы ақпарат және білім беру мақсаттарына, ешқандай мәлімдемесіз немесе кепілдіксіз ұсынылады. Ол қаржылық, құқықтық немесе басқа кәсіби кеңес ретінде қабылданбауы керек, сондай-ақ қандай да бір нақты өнімді немесе қызметті сатып алуды ұсынуға арналмаған. Кеңесті тиісті кәсіби кеңесшілерден алуыңыз керек. Осы мақалада берілген өнімдер аймағыңызда қолжетімді болмауы мүмкін. Мақаланы үшінші тарап қатысушысы жазған жағдайда, айтылған пікірлер үшінші тарап қатысушысына тиесілі екенін және Binance Academy пікірін білдірмейтінін ескеріңіз. Қосымша мәліметтер алу үшін біздің жауапкершіліктен бас тарту туралы мәлімдемеміздің толық мәтінін оқыңыз. Цифрлық активтердің бағасы тұрақсыз болуы мүмкін. Инвестицияңыздың құны төмендеуі немесе жоғарылауы мүмкін және инвестицияланған соманы қайтара алмауыңыз мүмкін. Инвестициялық шешімдеріңізге тек сіз жауаптысыз және Binance Academy сізде туындауы мүмкін шығындар үшін жауап бермейді. Бұл материал қаржылық, құқықтық немесе басқа кәсіби кеңес ретінде қабылданбауы керек. Қосымша ақпарат алу үшін Пайдалану шарттары мен Тәуекел туралы ескертуді қараңыз.