Kısa Özet
Solana, küresel bilgileri ışık hızında senkronize etmeyi amaçlayan entegre ve açık kaynaklı bir blockchain'dir. Ağ, blockchain teknolojisinin geniş çapta benimsenmesini teşvik etmek için hızlı işlemlere ve yüksek işlem oranlarına odaklanmıştır. Solana, gecikme sürelerini ve işlem oranlarını optimize eder. Bunu, Geçmiş İspatı (PoH) adındaki yeni zaman damgası mekanizması, blok oluşturma protokolü Turbine ve paralel işlem işleme gibi özelliklerle gerçekleştirmeyi hedefler.
Mart 2020'de ana ağın kullanıma sunulmasından bu yana QUIC, stake ağırlıklı Hizmet Kalitesi (QoS) ve yerel komisyon piyasaları da dahil olmak üzere çeşitli ağ yükseltmeleri ile ağ performansını ve direncini artırmıştır.
Solana ağı, Geçmiş İspatı (PoH) ve paralel işlemler sayesinde merkeziyetsiz ve izne dayalı olmayan küresel bir blockchain üzerinde merkezi sistemlerin performansını yakalayabilir. Kullanıcılar, ağın yerel kripto parası SOL'u kullanarak işlem ücretlerini ödeyebilir ve akıllı sözleşmelerle etkileşim kurabilir. Bir diğer yenilik ise gizli transferler gibi karmaşık işlemlere imkan tanıyan ve token programına entegre edilmiş bir dizi zengin işlevden oluşan Token Uzantılarıdır.
Giriş
Ölçeklenebilirlik, blockchain teknolojisinin karşısındaki en büyük zorluklardan biridir. Büyüyen ağlar çoğu zaman işlem hızı ve onaylanma süreleri bakımından sınırlamalarla karşı karşıya kalır. Solana yeni bir mimari üzerine kurulu olduğu için güvenlik ve merkeziyetsizlikten ödün vermeden bu sınırlamaları ortadan kaldırır.
Solana Labs'ten Anatoly Yakovenko tarafından 2017'de kurulan Solana blockchain'i şu anda dünyada en yaygın kullanılan blockchain'lerden biridir. Solana, saniyede on binlerce işlemi (TPS) tek bir küresel durum makinesinde verimli bir şekilde işlemek için PoH ve paralelleştirme gibi birtakım inovasyonlar kullanır.
Solana Nasıl Çalışır?
Solana yüksek bir işlem oranı, hızlı işlemler ve düşük ücretlere imkan tanımak için bir dizi benzersiz inovasyonu uygulamaya koyan üçüncü nesil bir Hisse İspatı (PoS) blockchain'idir:
Paralelleştirme: Herhangi bir zamanda birden fazla işlemi işleme becerisi.
Proof of History (PoH): Geleneksel bir zaman damgasına ihtiyaç olmadan zamanı doğrulamak için bir yöntem.
Kule Bizans Hata Toleransı (BFT): Pratik BFT'nin PoH için optimize edilmiş bir versiyonu
Turbine: Ağı senkronize tutan bir blok oluşturma protokolü.
Gulf Stream: Bellek havuzu olmaksızın işlem iletim protokolü.
Solana Sanal Makinesi: Paralel akıllı sözleşme yürütme motoru.
Bu özellikler, 400 ms'lik blok sürelerine sahip ve on binlerce TPS işleyen yüksek performanslı bir ağ yaratır. Kıyaslama yapacak olursak, Bitcoin'in blok süresi yaklaşık 10 dakika, Ethereum'unki ise yaklaşık 15 saniyedir.
SOL sahipleri, blockchainin PoS mutabakat mekanizması kapsamında tokenlerini stake edebilir. Uyumlu bir kripto cüzdanı kullanarak, ağın işlemlerini gerçekleştiren doğrulayıcılarla tokenlerinizi stake edebilirsiniz. Daha sonra başarılı bir doğrulayıcı, tokenlerini stake etmiş kişilerle ödülleri paylaşır. Bu ödül mekanizması, doğrulayıcıları ve delegatörleri ağ yararına hareket etmeye teşvik eder.
Ocak 2024 itibarıyla, Solana 2.145 doğrulayıcıya sahiptir ve Nakamoto katsayısı 31'dir.
Geçmiş İspatı
İşlemlerin sırasını takip etmek kripto paralar için son derece önemlidir. Bitcoin bunu tek bir zaman damgasıyla işlemleri bloklarda bir araya getirerek yapar. Her bir düğüm, diğer düğümlerle mutabakata vararak bu blokları doğrulamak zorundadır. Fakat bu süreç, düğümlerin bir bloku ağ üzerinde doğrulaması için uzun bir bekleme süresi yaratır. Solana, Proof of History (PoH) adında farklı bir yaklaşımı benimsemiştir.
Solana etkinlik ve işlemlerinin tümü SHA256 hash fonksiyonu ile hash edilir. Bu fonksiyon bir girdiyi alır ve tahmin etmesi son derece zor benzersiz bir çıktı yaratır. Solana işlemin çıktısını alır ve bu çıktıyı bir sonraki hash için girdi olarak kullanır. Böylece, işlemlerin sırası hash edilmiş çıktıda yerleşik hale gelir.
Bu hash etme süreci, hash edilmiş işlemlerden oluşan uzun ve kesintisiz bir zincir yaratır. Bu da bir doğrulayıcının geleneksel zaman damgalarına ihtiyaç duymadan bir bloka ekleyebileceği, net ve doğrulanabilir bir şekilde sıralanmış işlemlere imkan tanır.
Hash etme sürecinin tamamlanması için de belirli bir süre gerekir, bu da doğrulayıcıların ne kadar zaman geçtiğini kolayca doğrulayabileceği anlamına gelir. İşlemler bir hash zinciri şeklinde sıralandığında, doğrulayıcılar her bir blokta daha az bilgi işler ve iletir. İşlemlerin son durumunun hash edilmiş bir versiyonunun kullanılması blok onaylanma süresini büyük ölçüde düşürür.
PoH bir mutabakat mekanizması değildir. Bunun yerine işlemlerin sırasını doğrulamak için harcanan zamanı kısaltmanın bir yoludur. PoS'le birleştirildiğinde, bir blok için bir sonraki doğrulayıcıyı seçmek çok daha kolaylaşır. Düğümler, işlemlerin sırasını doğrulamak için daha az zamana ihtiyaç duyar, böylece ağ yeni bir doğrulayıcıyı daha hızlı bir şekilde seçebilir.
Düşük maliyet
Solana, 0,00025 USD ortalama işlem maliyeti ile son derece düşük ücretlere sahiptir. Diğer zincirlerdeki gas ücretleri tek bir satın alma işleminin maliyetini önemli ölçüde artırabildiğinden, ücretlerin düşük olması Web3'e girişe yönelik en büyük engellerinden bazılarını ortadan kaldırabilir.
Enerji verimliliği
Solana'nın düğümleri işlemleri doğrulamak için çok daha az zamana ve kaynağa ihtiyaç duyduğu ve İş İspatı (PoW) ağları gibi madencilik yapmak zorunda olmadığı için, ağ enerji açısından en verimli blockchain'lerden biri haline gelmiştir.
Solana ağını güvende tutmaya ve desteklemeye kendini adamış kâr amacı gütmeyen Solana Vakfı, Solana'nın enerji konusundaki etkisinin yanı sıra diğer blockchain projelerine ve ortalama haneye kıyasla enerji tüketimi hakkında düzenli üçüncü taraf denetimlerini yayınlar. Aralık 2023'te yayınlanan en son rapor, işlem başına enerji tüketiminde 0,879 bin J'den 0,658 bin J'ye %25'lik bir düşüş olduğunu göstermiştir.
SOL Nedir?
SOL, Solana'nın yerel hizmet tokenidir ve deflasyonel modeli kapsamında ağ tarafından yakılır. Kullanıcılar transfer yaparken ya da akıllı sözleşmelerle etkileşim kurarken işlem ücretlerini ödemek için SOL'a ihtiyaç duyar. SOL sahipleri ağ doğrulayıcıları da olabilir. Tıpkı Ethereum gibi Solana da geliştiricilerin akıllı sözleşmeler geliştirmesine ve blockchain üzerinde projeler yaratmasına imkan tanır.
SOL, SPL protokolünü kullanır. SPL, Ethereum'un ERC20'sine benzer şekilde Solana blockchain'inin token standardıdır. SOL token başlıca iki kullanım alanına sahiptir:
Ağı ya da akıllı sözleşmeleri kullanırken ortaya çıkan işlem ücretlerini ödeme.
PoS mutabakat mekanizması kapsamında token stake etme.
Solana üzerinde geliştirme yapan merkeziyetsiz uygulamalar (DApp'ler), SOL ve SPL standardı kullanılarak oluşturulan diğer tokenler için yeni kullanım alanları yaratır.
Solana Ekosistemi
Solana ekosistemi, 2020'de ana ağın beta sürümünün kullanıma sunulmasından bu yana önemli ölçüde büyümüştür. Ocak 2024 itibarıyla Solana projelerinde 2.500'ün üzerinde geliştirici çalışmakta ve Solana'da bir milyonun üzerinde aktif cüzdan bulunmaktadır.
Geleneksel ekonominin devleri de Solana ile entegrasyon yapacaklarını açıklamıştır. Bunlar arasında Discord (kullanıcıların profillerini ve Solana Cüzdanlarını bağlamasına imkan tanır) ve ASICS (müşterilerin sınırlı sayıda bir ayakkabı tasarımı satın almasına imkan tanımak için Solana Pay ödeme geçidini kullanır) yer almaktadır.
Solana'nın hızlı işlemleri ve yüksek işlem oranı, onu çeşitli Web3 kullanım alanları için tercih edilen ağ haline getirmiştir. Bu kullanım alanları arasında şunlar yer alır:
Merkeziyetsiz Fiziksel Altyapı Ağları (DePIN): Tokenlerle teşvik edilen Merkeziyetsiz haritalandırma protokolü Hivemapper gibi gerçek dünya ağları, işlemleri son derece yüksek hızlarda işleme becerisi sayesinde mümkün hale gelmiştir.
Yeni nesil NFT'ler: Solana ekosisteminde, yeni kullanım alanları yaratmak için ağın ölçeklenebilirliğinden faydalanan yeni benzersiz token standartları ortaya çıkmaktadır. Bir programı başlatabilen NFT'ler olan Coral'ın yürütülebilir NFT'leri (xNFT), tamamen bir cüzdanın içinde var olan bir ağ ve uygulama yığını vadeder. Sıkıştırılmış NFT'ler (cNFT), verileri zincir üzerinde depolama maliyetini önemli ölçüde düşürmek için merkle ağaçlarını kullanarak bir milyon NFT çıkarma maliyetini milyonlarca dolardan birkaç yüz dolara düşürür.
Ödemeler: Solana Pay protokolü, işletmeler için ödemeleri saniyeler içinde gerçekleştirebilen, sorunsuz çalışan ve izne dayalı olmayan ödeme yapılarından oluşan bir ekosisteme güç verir.
Oyunlar ve eğlence: Büyük işlemlerin minimum gecikme süreleriyle gerçekleştirilmesi oyun, eğlence ve meta evren işlevleri için web3 kullanım alanları yaratır.
DeFi: Solana'nın yüksek işlem oranı ve düşük ücretleri, otomatik piyasa yapıcılar, merkeziyetsiz borsalar ve çok daha fazlasını yaratmaya imkan tanır.
Sırada Ne Var?
Solana Vakfı tarafından düzenlenen 2023 Breakpoint konferansında önümüzdeki aylarda ve yıllarda izlenecek bir dizi projeden bahsedilmiştir:
Firedancer: Jump Crypto, Kasım ayı itibarıyla bir test ortamında 1,2 milyon TPS'yi işleyebilen ikinci bir doğrulayıcı istemcisi de dahil olmak üzere yeni bir açık kaynaklı temel Solana yazılımı geliştirmektedir. Bu yazılım Solana'nın işlem oranını daha da artıracaktır.
Token Uzantıları: 2024 yılında kullanıma sunulan yeni token programı, geliştiricilerin gizli transferler ve izinli alıcıları beyaz listeye ekleme gibi özellikleri yeni kod yazmadan eklemesine olanak tanır.
Son Söz
Solana, 2020'de blockchain dünyasına girmesinin ardından sağlam ve sürdürülebilir bir ekosistem olma yönünde olgunlaşmaya devam ediyor. Solana ağı, hem projeler hem de kullanıcılar için popüler bir seçenek haline geldi ve daha da büyümeye hazır görünüyor.