Kısa Özet
Solana, kripto para ve blockchainin geniş çapta benimsenmesini teşvik etmek için hızlı işlemlere ve yüksek işlem oranlarına odaklanan bir blockchain ağıdır. Hızını artırmak için Proof of History (Geçmiş İspatı - PoH) ve paralelleştirilmiş işlemler gibi çeşitli inovasyonlar kullanır. Kullanıcılar, ağın yerel kripto parası SOL'u kullanarak işlem ücretlerini ödeyebilir ve akıllı sözleşmelerle etkileşim kurabilir.
Giriş
Ölçeklenebilirlik, blockchain teknolojisinin karşısındaki en büyük zorluklardan biridir. Büyüyen ağlar çoğu zaman işlem hızı ve onaylanma süreleri bakımından sınırlamalarla karşı karşıya kalır. Solana bu sınırlamaları güvenlikten ve merkeziyetsizlikten ödün vermeden aşmayı amaçlamaktadır.
2017 yılında Solana Labs'ten Anatoly Yakovenko tarafından kurulan Solana blockchaini, işlemleri doğrulamak için yeni bir yöntem kullanır. Bitcoin, Ethereum ve diğer birçok proje, yavaş işlem süreleri, yüksek ücretler ve yoğun enerji kullanımı sorunlarıyla karşı karşıyadır. Solana, saniyede binlerce işlemi (TPS) verimli bir şekilde işlemek için PoH ve paralelleştirme gibi bir dizi yenilikten faydalanır.
Solana Nasıl Çalışır?
Solana yüksek işlem oranı, hızlı işlemler ve düşük ücretlere imkan tanımak için bir dizi benzersiz yenilik uygulayan üçüncü nesil bir Hisse İspatı (PoS) blockchaindir:
Proof of History (PoH): Geleneksel bir zaman damgasına ihtiyaç olmadan zamanı doğrulamak için bir yöntem.
Paralelleştirme: Herhangi bir zamanda birden fazla işlemi işleme becerisi.
Kule Bizans Hata Toleransı (BFT): Pratik BFT'nin PoH için optimize edilmiş bir versiyonu
Turbine: bir blok üretim protokolü.
Gulf Stream: Mem havuzu olmaksızın işlem iletim protokolü.
Sealevel: Paralel akıllı sözleşme çalışma süresi
Pipelining: Doğrulama optimizasyonu için bir işlem idare birimi
Cloudbreak: Yatay ölçeklendirilmiş bir hesap veritabanı.
Bu özellikler, 400 ms'lik blok sürelerine sahip ve binlerce TPS işleyen yüksek performanslı bir ağ yaratır. Kıyaslama yapacak olursak, Bitcoin'in blok süresi yaklaşık 10 dakika ve Ethereum'unki ise yaklaşık 15 saniyedir.
SOL sahipleri, blockchainin PoS mutabakat mekanizması kapsamında tokenlerini stake edebilir. Uyumlu bir kripto cüzdanı kullanarak, ağın işlemlerini gerçekleştiren doğrulayıcılarla tokenlarınızı stake edebilirsiniz. Daha sonra başarılı bir doğrulayıcı, tokenlerini stake etmiş kişilerle ödülleri paylaşır. Bu ödül mekanizması, doğrulayıcıları ve delegatörleri ağ yararına hareket etmeye teşvik eder.
Aralık 2022 itibarıyla, Solana 2.034 doğrulayıcıya sahiptir ve Nakamoto katsayısı 31'dir.
Solana'yı Benzersiz Kılan Nedir?
Odak noktasının yalnızca işlemleri ucuz, bol ve geniş çaplı benimsenmeye hazır tutmak olması bir dizi benzersiz yeniliğe yol açmıştır:
Proof of History
İşlemlerin sırasını takip etmek kripto paralar için son derece önemlidir. Bitcoin bunu tek bir zaman damgasıyla işlemleri bloklarda bir araya getirerek yapar. Her bir düğüm, diğer düğümlerle mutabakata vararak bu blokları doğrulamak zorundadır. Fakat bu süreç, düğümlerin bir bloku ağ üzerinde doğrulaması için uzun bir bekleme süresi yaratır. Solana, Proof of History (PoH) adında farklı bir yaklaşımı benimsemiştir.
Solana etkinlik ve işlemlerinin tümü SHA256 hash fonksiyonu ile hash edilir. Bu fonksiyon bir girdiyi alır ve tahmin etmesi son derece zor benzersiz bir çıktı yaratır. Solana işlemin çıktısını alır ve bu çıktıyı bir sonraki hash için girdi olarak kullanır. Böylece, işlemlerin sırası hash edilmiş çıktıda yerleşik hale gelir.
Bu hash etme süreci, hash edilmiş işlemlerden oluşan uzun ve kesintisiz bir zincir yaratır. Bu da bir doğrulayıcının geleneksel zaman damgalarına ihtiyaç duymadan bir bloka ekleyebileceği, net ve doğrulanabilir bir şekilde sıralanmış işlemlere imkan tanır.
Hash etme sürecinin tamamlanması için de belirli bir süre gerekir, bu da doğrulayıcıların ne kadar zaman geçtiğini kolayca doğrulayabileceği anlamına gelir. İşlemler bir hash zinciri şeklinde sıralandığında, doğrulayıcılar her bir blokta daha az bilgi işler ve iletir. İşlemlerin son durumunun hash edilmiş bir versiyonunun kullanılması blok onaylanma süresini büyük ölçüde düşürür.
PoH bir mutabakat mekanizması değildir. Bunun yerine işlemlerin sırasını doğrulamak için harcanan zamanı kısaltmanın bir yoludur. PoS'le birleştirildiğinde, bir blok için bir sonraki doğrulayıcıyı seçmek çok daha kolaylaşır. Düğümler, işlemlerin sırasını doğrulamak için daha az zamana ihtiyaç duyar, böylece ağ yeni bir doğrulayıcıyı daha hızlı bir şekilde seçebilir.
Düşük maliyet
Solana, 0,00025 USD ortalama işlem maliyeti ile son derece düşük ücretlere sahiptir. Diğer zincirlerdeki gas ücretleri tek bir satın alma işleminin maliyetini önemli ölçüde artırabildiğinden, ücretlerin düşük olması Web3'e girişe yönelik en büyük engellerinden bazılarını ortadan kaldırabilir.
Enerji verimliliği
Solana'nın düğümleri işlemleri doğrulamak için çok daha az zamana ve kaynağa ihtiyaç duyduğu ve iş ispatı (PoW) ağları gibi madencilik yapmak zorunda olmadığı için ağ enerji açısından en verimli blockchainlerden biri haline gelmiştir.
Solana ağını güvende tutmaya ve desteklemeye yönelik çalışan kar amacı gütmeyen Solana Vakfı, Solana'nın enerji etkisinin yanı sıra diğer blockchain projelerine ve ortalama hane kullanımına kıyasla enerji kullanımı hakkında düzenli üçüncü taraf denetimleri yayınlar. Eylül 2022'de yayınlanan en son rapor, aşağıdaki enerji kullanım istatistiklerini içermektedir:
SOL Nedir?
SOL, Solana'nın yerel hizmet tokenidir ve deflasyonel modeli kapsamında ağ tarafından yakılır. Kullanıcılar transfer yaparken ya da akıllı sözleşmelerle etkileşim kurarken işlem ücretlerini ödemek için SOL'a ihtiyaç duyar. SOL sahipleri ağ doğrulayıcıları da olabilir. Tıpkı Ethereum gibi Solana da geliştiricilerin akıllı sözleşmeler geliştirmesine ve blockchain üzerinde projeler yaratmasına imkan tanır.
SOL, SPL protokolünü kullanır. SPL, Ethereum'un ERC20'sine benzer şekilde Solana blokchaininin token standardıdır. SOL token başlıca iki kullanım alanına sahiptir:
Ağı ya da akıllı sözleşmeleri kullanırken ortaya çıkan işlem ücretlerini ödeme.
PoS mutabakat mekanizması kapsamında token stake etme.
Solana üzerinde geliştirme yapan merkeziyetsiz uygulamalar (DApp'ler), SOL ve SPL standardı kullanılarak oluşturulan diğer tokenler için yeni kullanım alanları yaratır.
Solana Ekosistemi
Solana ekosistemi, 2020'de ana ağın beta sürümünün kullanıma sunulmasından bu yana büyük ölçüde büyümüştür. Aralık 2022 itibarıyla, sekiz milyon aktif kullanıcıyı destekleyen Solana'yı kullanan 21.255 GitHub geliştirici deposu vardır.
Geleneksel ekonominin devleri de Solana ile entegrasyon yapacaklarını açıklamıştır. Bunlar arasında Discord (kullanıcıların profillerini ve Solana Cüzdanlarını bağlamasına imkan tanır) ve ASICS (müşterilerin sınırlı sayıda bir ayakkabı tasarımı satın almasına imkan tanımak için Solana Pay ödeme geçidini kullanır) yer almaktadır.
Solana'nın hızlı işlemleri ve yüksek işlem oranı, onu çeşitli Web3 kullanım alanları için tercih edilen ağ haline getirmiştir. Bu kullanım alanları arasında şunlar yer alır:
NFT'ler: Hızlı işlem süreleri ve düşük ücretler, güçlü bir Solana NFT ekosisteminin ortaya çıkmasını desteklemiştir. Aralık 2022 itibarıyla 150.000'den fazla içerik üreticisi tarafından Solana'da 22,7 milyondan fazla NFT basılmıştır ve Solana NFT'leri Meta'ya bağlı markalar olan Facebook ve Instagram tarafından desteklenmektedir. Dikkate değer Solana NFT projeleri arasında Degenerate Ape Academy, Okay Bears ve Solana Monkey Business yer almaktadır.
Ödemeler: Solana Pay protokolü, ödemeleri saniyeler içinde gerçekleştirebilen, sorunsuz çalışan ve izne dayalı olmayan ödeme yapılarından oluşan bir ekosisteme güç verir. Stripe'ın itibari para-kripto geçiş kanalının son duyurusunda, lansman ortakları olarak belirtilen 16 projeden 11'i Solana üzerine geliştirilmiştir.
Oyunlar: Aralık 2022 itibarıyla Solana kullanılarak hayata geçirilmiş ve oynanabilir durumda olan 15 oyun vardır ve bu sayının Mart 2023'e kadar 37'ye yükselmesi beklenmektedir.
DeFi: Solana'nın hızlı işlem süreleri onu merkeziyetsiz finans (DeFi) için ideal hale getirir ve Solana DeFi projeleri 2022'de 150 milyon doların üzerinde fon toplamıştır. Dikkate değer projeler arasında topluluk tarafından yürütülen emir defteri OpenBook ve Jupiter Toplayıcısı yer almaktadır.
DAO'lar: Yeni araçlar, Solana'da merkeziyetsiz otonom organizasyonların (DAO'lar) sayısının hızla artmasına neden olarak verilen DAO teklifi sayısının 8.489 ve kullanılan toplam oy sayısının da 34.484'e ulaşmasını sağlamıştır.
Mobil: Solana ekosistemi, Solana Mobile Stack'i kullanan ilk cep telefonu olan Saga'nın Haziran ayında piyasaya sürülmesiyle mobile öncelik veren kripto gelişimine öncülük etmiştir. İlk Saga cihazları Aralık 2022'de geliştiricilere gönderilmiştir.
Sırada Ne Var?
Solana Vakfı tarafından düzenlenen 2022 Breakpoint konferansında önümüzdeki aylarda ve yıllarda izlenecek bir dizi projeden bahsedilmiştir:
Firedancer: Jump Crypto, Kasım ayı itibarıyla bir test ortamında 1,2 milyon TPS'yi işleyebilen ikinci bir doğrulayıcı istemci de dahil olmak üzere yeni bir açık kaynaklı Solana çekirdek yazılımı geliştirmektedir. Bu yazılım Solana'nın işlem oranını daha da artıracaktır.
Mobil: Saga cihazlarının 2023'te genel kullanıma sunulması beklenmektedir. Solana Mobile, DApp'ler için ücretsiz Web3 odaklı bir mağaza olan Solana DApp Store'u da Ocak 2023'te açacaktır.
Ağ yükseltmeleri: Ağın performansını artırmak için QUIC, stake ağırlıklı hizmet kalitesi ve ücret piyasaları da dahil olmak üzere bir dizi yükseltme yapılmıştır. Solana Labs'ın kurucu ortağı Anatoly Yakovenko, ağı nasıl geliştirmek istediğine dair vizyonunu da paylaşmıştır.
Son Söz
Solana, 2020'de blockchain dünyasına girmesinin ardından sağlam ve sürdürülebilir bir ekosistem olma yönünde olgunlaşmaya devam ediyor. Solana ağı, hem projeler hem de kullanıcılar için popüler bir seçenek haline geldi ve daha da büyümeye hazır görünüyor.