Karşı taraf riski, finans ve yatırım dünyasında çok önemli bir kavramdır. Bir finansal işlemde yer alan taraflardan birinin, bir sözleşme çerçevesindeki yükümlülüklerini yerine getirememesi veya temerrüde düşmesi sonucunda karşı tarafın finansal kayba uğramasına neden olması riskini ifade eder. Daha basit bir ifadeyle, işlem yaptığınız karşı tarafın anlaşma gereği yapması gerekenleri yapamaması veya yapmak istememesi riskidir.
Karşı taraf riski, bireysel bankacılık ve kripto para dünyası da dahil olmak üzere farklı birçok alanda mevcuttur. Hem kamu sektöründe hem de özel sektörde görülebilir ve kişi, şirket ve devletleri etkileyebilir. Karşı taraf riskini bilmek ve yönetmek, finansal sistemin istikrarını ve bütünlüğünü sağlamak için yatırımcılar, finansal kurumlar ve düzenleyiciler için çok önemlidir.
Karşı taraf riskinin asıl kaynağı temerrüt veya iflas ihtimalidir. Karşı tarafın iflas etmesi, mali yükümlülüklerini yerine getiremeyeceği anlamına gelir ve bu da diğer tarafın maddi kayba uğramasına neden olabilir. İflas; kötü mali yönetim, ekonomik çöküşler, operasyonel başarısızlıklar, hukuki anlaşmazlıklar veya dolandırıcılık gibi çeşitli nedenlerden kaynaklanabilir.
Bir kripto işlemindeki bir karşı taraf riski örneğini inceleyelim. Ayşe, bir DeFi platformu aracılığıyla Ali'ye ether (ETH) borç vermeye karar verir. İşlem koşulları bir akıllı sözleşmede şu şekilde kodlanır: Ali, Ayşe'den 700 USD'lik ETH kredisi almak için teminat olarak 1.000 USD değerinde A tokeni yatırır.
Şimdi, piyasa oynaklığı nedeniyle A tokeninin fiyatının büyük ölçüde düşmesi sonucunda tokenlerin değerinin 500 USD'ye düştüğünü varsayalım. Ali kredisini ödemeyi başaramazsa, teminatın değeri artık yalnızca 500 USD olduğu için Ayşe 700 USD'sinin tamamını geri alamama riskiyle karşı karşıya kalır.
Pratikte, bu tür kredi sözleşmelerinde bir likidasyon oranı yer alır. Örneğin A tokeninin değeri 850 USD'ye düştüğünde, akıllı sözleşme Ayşe'nin kayba uğramaması için Ali'nin A tokenlerini likide edecek şekilde kodlanabilir, fakat likidasyonun yeterince hızlı gerçekleşememesi ve Ayşe'nin yine de kayba uğraması ihtimali söz konusudur.
DeFi dünyasında karşı taraf riskini temsil eden bu örnekte risk, borçlunun yükümlülüklerini yerine getirememesi ve borç verenin kayıp yaşaması ihtimaliyle bağlantılıdır.
Karşı taraf riskinin etkin bir şekilde yönetilebilmesi için çeşitli etmenlerin dikkate alınması gerekir. Öncelikle, kredi itibarı önemli bir unsurdur. Kredi itibarı, bir karşı tarafın finansal yükümlülüklerini yerine getirme kabiliyetini ifade eder. Kredi itibarını değerlendirmek için genellikle kredi notu, finansal tablolar, borç oranları, nakit akışı modelleri ve sektörün genel durumu gibi etmenler analiz edilir. Kredi itibarının yüksek olması karşı taraf riskinin düşük olduğunu, kredi itibarının düşük olması ise riskin daha yüksek olduğunu gösterir.
Dikkate alınması gereken bir diğer nokta ise riskin ne kadar yoğun olduğudur. Riskin yoğunluğu, bir tarafın tek bir karşı tarafa veya küçük bir karşı taraf grubuna ne ölçüde bağımlı olduğunu ifade eder. Karşı tarafların çeşitlendirilmesi, yoğunluk riskinin azalmasını sağlar ve toplam karşı taraf riskini azaltır. Genel olarak, riskin aşırı yoğunlaşmasını önlemek için riski tek bir karşı taraf için %10'la sınırlanması önerilir. Fakat bu eşik, uygulamada daha düşük veya yüksek olabilir.
Sözleşmenin hüküm ve koşulları da çok önemli bir rol oynar. Bir sözleşme çerçevesindeki düzenlemeler arasında teminat şartları, marjin çağrıları ve fesih hükümleri gibi, karşı taraf risklerini azaltmak için hükümler yer almalıdır. Bu hükümler, ilgili tarafların çıkarlarının korunmasını sağlar ve temerrüt durumunda olası kayıpları sınırlamak için bir mekanizma sunar.
Teminatlandırma, karşı taraf riskini yönetmede etkili bir risk azaltma stratejisidir. Karşı tarafın, olası kayıplara karşı bir önlem olarak genellikle nakit para veya menkul kıymet gibi varlıklardan oluşan bir teminat sunmasını gerektirir. Temerrüt durumunda, yaşanan kayıpların karşılanması için teminat likide edilebilir.
Karşı taraf riskinin yönetilmesinde yakından takip ve aktif risk yönetimi çok önemlidir. Karşı tarafların finansal sağlığının ve kredi itibarının düzenli olarak takip edilmesi, uyarı işaretlerinin ve olası temerrüt risklerinin belirlenmesini sağlayabilir. Herhangi bir tehlike işareti görülürse, riski azaltmak, şartları yeniden müzakere etmek veya alternatif karşı taraflar aramak gibi proaktif önlemler alınması gerekebilir.
Bileşik faiz, önceki dönemlerde elde edilen faizle beraber anapara üzerinden biriken faizi ifade eder. Bu d...