Kısa Özet
Yanıltıcı emir (spoofing), alım satım yapan bir kişinin piyasa tarafından gerçekleştirilmesi amacı gütmeden sahte alım satım emirleri vermesini içeren bir tür piyasa manipülasyonudur. Yanıltıcı emir kullanımı, yanlış bir arz ve talep algısı yaratarak piyasayı ve varlık fiyatlarını manipüle etmek amacıyla genellikle algoritma ve botlar aracılığıyla yapılır.
Yanıltıcı emir kullanımı Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık da dahil olmak üzere başlıca birçok piyasada yasa dışıdır.
Giriş
Yanıltıcı emir nedir?
Yanıltıcı emir; varlık, hisse senedi, emtia ya da kripto para almak ya da satmak için sahte emirler vererek piyasayı manipüle etmenin bir yoludur. Piyasayı yanıltmayı amaçlayan kişiler genellikle, otomatik olarak alış ya da satış emirleri vermek için bot ya da algoritmaları kullanır. Bu emirler gerçekleştirilmeye yaklaştığında yine botlar tarafından iptal edilir.
Yanıltıcı emir kullanımının altında yatan fikir, sahte bir alış ya da satış baskısı izlenimi yaratmaktır. Örneğin bir kişi, bir fiyat seviyesinde sahte bir talep algısı yaratmak amacıyla çok sayıda sahte alım emri verebilir. Daha sonra piyasa bu seviyeye yaklaştıkça emirleri geri çeker ve fiyat aşağı düşmeye başlar.
Piyasalar yanıltıcı emirlere genellikle nasıl tepki verir?
Örnek olarak Bitcoin'i ele alalım ve Bitcoin'in 10.500 USD'de güçlü bir direnç seviyesine sahip olduğunu varsayalım. Teknik analizde direnç, fiyatın bir ‘tavan’ bulduğu bölge anlamına gelir. Doğal olarak, satıcıların birikimlerini satmak için emirlerini buraya yerleştirmesini bekleriz. Fiyat, bir direnç seviyesini aşmayı başaramazsa hızlı bir düşüşe geçebilir. Fakat direnci kırarsa, yükselişini devam ettirme olasılığı daha yüksektir.
10.500 USD seviyesi güçlü bir direnç noktası gibi gözüküyorsa, botların bu seviyenin biraz üzerine yanıltıcı emirler vermesi olasıdır. Alıcılar, böylesi önemli bir teknik seviyenin biraz üzerinde çok sayıda satış emri görürse fiyat bu seviyeye ulaşana kadar agresif şekilde alım yapmaya daha az istekli olur. Yanıltıcı emirler, piyasa manipülasyonu anlamında etkilerini işte bu şekilde gösterir.
Burada dikkat edilmesi gereken bir nokta da yanıltıcı emir kullanımının aynı dayanak araca bağlı farklı piyasalarda da etkili olabileceğidir. Örneğin, türev piyasasında verilen çok sayıda yanıltıcı emir, aynı varlığın spot piyasasını etkileyebilir (ya da tam tersi).
Yanıltıcı emirler ne zaman daha az etkilidir?
Yanıltıcı emirler, beklenmedik piyasa hareketlerinin görülme olasılığının yüksek olduğu zamanlarda daha riskli hale gelebilir.
Bir piyasa trendi öncelikli olarak spot piyasa tarafından şekilleniyorsa, yanıltıcı emir kullanımı daha da riskli hale gelir. Örneğin, bir yükseliş trendi spot piyasadan kaynaklanıyorsa ve dayanak varlığı doğrudan satın almaya yönelik yüksek bir talep söz konusuysa yanıltıcı emirler daha az etkili olabilir. Fakat sonuçlar, bu piyasanın koşullarına ve diğer birçok etmene de büyük oranda bağlıdır.
Yanıltıcı emirler yasa dışı mıdır?
Yanıltıcı emir kullanımı Amerika Birleşik Devletleri'nde yasa dışıdır. ABD Emtia Vadeli İşlemler Komisyonu (CFTC), hisse senedi ve emtia piyasalarındaki yanıltıcı emir kullanımlarının kontrolünden sorumludur.
kapanış döneminde işlemlerin uygun bir şekilde gerçekleştirilmesini bilerek ya da bilmeyerek ihmal eden veya alım satım dünyasında ‘yanıltıcı emir’ (gerçekleştirilmeden önce iptal etmek niyetiyle bir teklif ya da emir vermek) olarak kabul edilen ya da buna benzer özellikler gösteren faaliyetlerde bulunan
Vadeli işlemler piyasasında iptal edilen emirleri, bu işlem sıkça tekrarlanmadığı takdirde yanıltıcı emir olarak kategorilendirmek oldukça zordur. Bu nedenle düzenleyici kurumlar; potansiyel yanıltıcı emir kullanımına yönelik ceza kesmeden, suçlama yapmadan ya da soruşturma açmadan önce emirlerin altında yatan niyeti de dikkate alır.
Birleşik Krallık gibi diğer büyük finans piyasalarında da yanıltıcı emir kullanımı düzenlemeye tabidir. Birleşik Krallık Finansal Yürütme Kurumu, yanıltıcı emir kullanımından sorumlu kişi ve kurumlara ceza kesme yetkisine sahiptir.
Yanıltıcı emirler neden piyasalar için kötüdür?
Yanıltıcı emir kullanımı yasa dışıdır ve piyasalar üzerinde olumsuz bir etkiye sahiptir, peki bunun nedeni nedir? Yanıltıcı emirler, arz ve talebe dayanmayan fiyat değişikliklerine neden olur. Ayrıca, yanıltıcı emir veren kişiler bu fiyat hareketlerinin kontrolünde oldukları için fiyattaki değişimlerden kar elde edebilir.
ABD'deki düzenleyici kurumlar, geçmişteki piyasa manipülasyonlarına yönelik kaygılarını da dile getirmiştir. Aralık 2020 itibarıyla ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC), tüm Bitcoin borsa yatırım fonu (ETF) tekliflerini reddetmiştir. Bir ETF onaylandığında, ABD'deki daha geleneksel yatırımcıların örneğin Bitcoin gibi bir varlıkta pozisyon almasına imkan tanır. Tekliflerin reddedilmesinin nedeni olarak birden fazla etmenin bahsi geçer – bunlardan biri de Bitcoin piyasasının piyasa manipülasyonuna dirençli olarak kabul edilmemesidir.
Fakat Bitcoin piyasalarının daha fazla likidite ve kurumsal benimsenme ile yeni bir olgunluk evresine geçmesiyle bu durum değişebilir.
Son düşünceler
Yanıltıcı emir kullanımı, sahte emirlerin düzenlenmesini içeren bir manipülasyon tekniğidir. Bu emirleri tutarlı bir şekilde belirlemek zor olmasına rağmen imkansız değildir. İptal edilen alış ve satış emirlerinin yanıltıcı emir kategorisine girip girmediğini belirlemek, emirlerin arkasındaki niyete yönelik derinlemesine bir analiz yapılmasını gerektirir.
Herhangi bir piyasada yanıltıcı emir kullanımını en aza indirmek hedeflenir çünkü bu sayede, dahil olan herkes için çevrenin daha dengeli kalması sağlanabilir. Yanıltıcı emir kullanımını en aza indirmeye yönelik çalışmalar, düzenleyici kurumların Bitcoin ETF'lerinin reddedilmesinin arkasındaki neden olarak piyasa manipülasyonunu göstermesi nedeniyle uzun vadede kripto para piyasası için faydalı olabilir.