İçerik
- Herkese Açık Blockchainler
- Özel Blockchainler
- Konsorsiyum Blockchainler
- Hangisi daha üstün?
- Son Fikirler
Bitcoin kullanıma açıldığında, blockchain protokolüne dayalı bir teknolojinin etrafından dönen bir sektörün de temellerini attı. Azimli geliştiriciler teknolojinin potansiyelini keşfetti ve artık bu teknolojinin uygulamalarını akla gelebilecek her türlü sektör için değerlendiriyor.
Hesap çizelgesi benzetmesini devam ettirirsek dokümanın kendisi birçok parti tarafından tutulabilir. Her parti kendi cihazında özel bir yazılım çalıştırır ve bunun aracılığıyla yazılımı çalıştıran diğer cihazlarla bağlanır. Böylece tüm katılımcılar güncel bir veri tabanına sahip olur.
Bir sonraki bölümde blockchainin üç türünü inceleyeceğiz – özel, herkese açık ve konsorsiyum zincirler. Ama daha önce bu üç türün ortak sahip olduğu önemli özelliklere değinelim:
- Yalnızca sonuna bilgi eklenebilen bir kayıt defteri – bir sistemin blockchain olarak tanımlanabilmesi için, her bir bloğun kendisinden önce gelene bağlandığı zincir bloklar yapısına sahip olması gereklidir. Eğer blockchain, hesap çizelgemizdeki hücrelerin toplamıysa, bloklar da bireysel hücrelerdir.
- Eşlerden oluşan bir ağ – ağdaki her bir katılımcı blockchainin bir kopyasını tutar. Bu katılımcılara node adı verilir ve birbirleriyle eşler arası şekilde etkileşim kurarlar.
- Bir mutabakat mekanizması – node'ların ağa yayınlanan işlemlerin doğruluğu konusunda fikir birliğine varması ve zincire yanlış bir verinin yazılmamasının garantiye alınması için bir mekanizma gereklidir.
Aşağıdaki tabloda başlıca farklar özetlenmiştir.
Blockchain türü | |||
Herkese Açık | Özel | Konsorsiyum | |
İzne dayalı mı? | Hayır | Evet | Evet |
Kim okuyabilir? | Herkes | Yalnızca davet edilen kullanıcılar | Duruma göre değişir |
Kim yazabilir? | Herkes | Onaylanmış katılımcılar | Onaylanmış katılımcılar |
Sahiplik | Hiç kimse | Tek bir birim | Birden fazla birim |
Katılımcılar bilinir mi? | Hayır | Evet | Evet |
İşlem hızı | Yavaş | Hızlı | Hızlı |
Herkese Açık Blockchainler
Eğer yakın zamanda kripto para kullandıysanız yüksek ihtimalle bir açık blockchainle etkileşime girdiniz. Bu tür blockchainler günümüzdeki mevcut dağıtılmış kayıt defterlerinin büyük bir çoğunluğunu oluşturur. Bunlara herkese açık adı verilir çünkü işlemler herkes tarafından görüntülenebilir ve katılmak için yalnızca gerekli yazılımı indirmek yeterlidir.
Aynı şekilde, herkese açık bir blockchainin özel olanlara (ya da yarı özel olanlara) kıyasla sansüre daha dayanıklı olması beklenir. Herhangi bir kişi ağa katılabileceği için kötü niyetli kişilerin kimlikleri açığa çıkmadan avantaj elde etmesini engellemek üzere protokolün bazı mekanizmalar kullanması gereklidir.
Fakat herkese açık blockchainlerin güvenlik odaklı yaklaşımı performans açısından ödün verilmesini gerektirir. Birçok blockchain ölçeklenebilirlik sorunları yaşar ve verimlilik düşüktür. Dahası ağın bölünmesine neden olmadan değişiklik yapmak zorlayıcı olabilir çünkü önerilen değişikliğin tüm katılımcılar tarafından onaylanması oldukça nadirdir.
Özel Blockchainler
Özel blockchainler, bir organizasyonun ağlarını dışarıdan erişilebilir kılmadan blockchain özelliklerinden faydalanmak istediği kurumsal ortamlar için daha uygundur.
Konsorsiyum Blockchainler
Konsorsiyum blockchainler herkese açık ve özel zincirlerin arasında bir yerdedir ve her iki türden de öğeler içerir. Bu tür zincirlerin diğerlerinden en belirgin farkı mutabakat seviyesinde görülebilir. Herkesin blok doğrulayabildiği açık bir sistem ya da blok üreticilerinin tek bir birim tarafından atandığı kapalı bir sistem yerine konsorsiyum zincirlerinde doğrulayıcılar olarak çalışan az sayıda ve eşit derecede güçlü partiler yer alır.
Bir konsorsiyum blockchainin en faydalı olacağı durum birden fazla organizasyonun aynı sektörde faaliyet göstermesi ve bilgi paylaşmak ya da işlemleri gerçekleştirmek için ortak bir alana ihtiyaç duyması halindedir. Bu tür bir konsorsiyuma katılmak, bilgilerini sektörün diğer katılımcılarıyla paylaşmalarına imkan sunacağı için organizasyonlar için faydalı olabilir.
Hangisi daha üstün?
En özünde herkese açık, özel ve konsorsiyum blockchainler birbiriyle rekabet halinde değildir, bunlar yalnızca farklı teknolojilerdir:
- İyi tasarlanmış herkese açık zincirler sansüre dayanıklılık konusunda daha üstündür fakat hızdan ve verimden feragat etmeleri gerekir. İşlemler üzerinde uzlaşıya varılırken (ya da akıllı kontratlar için) güvenliğin sağlanması konusunda en üstün olan zincir türü budur.
- Bir özel blockchain, merkezi hata noktaları konusunda herkese açık blockchainler kadar kaygılanmak zorunda kalmadığı için hızı ön plana koyabilir. Bu tür blockchainler ideal olarak, bir bireyin ya da organizasyonun kontrolde kalması ve bilgiyi gizli tutması gerektiği durumlarda kullanılır.
- Konsorsiyum blockchainleri özel blockchainlerdeki karşı taraf riskini kısmen azaltır (merkezi kontrolü ortadan kaldırarak) ve daha az sayıda node olması sayesinde özel blockchainlere kıyasla daha verimli şekilde çalışır. Konsorsiyumlar genellikle birbirleriyle sorunsuz şekilde iletişim kurmak isteyen organizasyonlara hitap eder.
Son fikirler
Farklı faaliyetlerde bulunan bireyler ve işletmeler için çok sayıda blockchain seçeneği bulunur. Herkese açık, özel ve konsorsiyum blockchainleri grupları içinde bile farklı kullanıcı deneyimlerine yol açacak birçok küçük fark vardır. Kullanıcıların, kullanım alanına bağlı olarak hedeflerine ulaşmalarında en uygun olan blockchaini seçmeleri gerekir.