Kripto para dünyası, Bitcoin ağındaki ilk blockchain işleminden bu yana çok değişti. Tanınmış İş İspatı (PoW) ve Hisse İspatı (PoS) algoritmalarının yanı sıra bir blockchain sistemi dahilinde mutabakata varmak için alternatif yöntemlere sahip başka mutabakat mekanizmaları da ortaya çıktı.
Bitcoin tarafından kullanılan PoW mutabakat algoritması, günümüzün en güvenilir ve korunaklı mutabakatıdır. Fakat bu yöntem pek de ölçeklenebilir değildir. Bitcoin ve diğer PoW tabanlı blockchainlerin saniye başına işlem (TPS) sayısı açısından performansı sınırlıdır. Bu sınırlama, Bitcoin'in blockchainin güncel durumu üzerinde fikir birliğine ulaşması ve mutabakata varması gereken dağıtık bir düğüm ağına dayanmasından kaynaklanmaktadır. Bu da yeni bir işlem blokunun onaylanmadan önce ağ düğümlerinin çoğunluğu tarafından doğrulanması ve tasdik edilmesi gerektiği anlamına gelir. Bu nedenle, Bitcoin'in merkeziyetsiz yönü yalnızca güvenli ve güvene dayalı olmayan bir ekonomik sistem sunmakla kalmaz, aynı zamanda ağın daha büyük bir ölçekte kullanılma potansiyelini de sınırlar.
Saniye başına işlem sayısı dikkate alındığında, Hisse İspatı blockchainleri genellikle Bitcoin'den daha iyi bir performans sergiler. Ancak arada büyük bir fark yoktur ve PoS ağları ölçeklenebilirlik sorununu çözmeyi tam anlamıyla başarabilmiş değil.
Bu bağlamda, Yetki İspatı saniye başına çok daha fazla işlem gerçekleştirebildiği için şu anda daha verimli bir alternatif olarak uygulanmaktadır.
Yetki İspatı Nedir?
Yetki İspatı (PoA), blockchain ağları (özellikle de özel ağlar) için pratik ve verimli bir çözüm sunan, itibara dayalı bir mutabakat algoritmasıdır. Terim, 2017 yılında Ethereum'un kurucu ortağı ve eski CTO'su Gavin Wood tarafından ortaya atılmıştır.
PoA mutabakat algoritması, kimlik bilgilerinin değerinden yararlanır. Bu da blok doğrulayıcıların coinler yerine kendi itibarlarını stake ettikleri anlamına gelir. Dolayısıyla PoA blockchainleri, güvenilir birimler olarak rastgele bir şekilde seçilen doğrulayıcı düğümler tarafından güvende tutulur.
Yetki İspatı modeli, sınırlı sayıda blok doğrulayıcısına dayanır ve sistemi büyük oranda ölçeklenebilir yapan da budur. Bloklar ve işlemler, sistemin moderatörleri olarak hareket eden önceden onaylanmış katılımcılar tarafından doğrulanır.
PoA mutabakat algoritması farklı senaryolara uygulanabilir ve lojistik uygulamalar için değeri yüksek bir seçenek olarak görülmektedir. Örneğin tedarik zincirleri söz konusu olduğunda, PoA etkili ve mantıklı bir çözüm olarak kabul edilir.
Yetki İspatı modeli, şirketlerin blockchain teknolojisinin avantajlarından faydalanırken bir yandan da gizliliklerini korumasına imkan tanır. Microsoft Azure, PoA'nın uygulandığı başka bir örnektir. Kısaca özetleyecek olursak Azure platformu, madenciliğe gerek olmadığı için ether 'gas' gibi yerel bir para birimi gerektirmeyen bir sistemle özel ağlar için çözümler sunar.
Yetki İspatı (PoA) ve Hisse İspatı (PoS) Karşılaştırması
Bazıları PoA'yı, PoS'nin coinler yerine kimlik bilgilerinden faydalanan modifiye edilmiş bir versiyonu olarak kabul eder. Çoğu blockchain ağının merkeziyetsiz doğası nedeniyle, PoS belirli işletme ve şirketler için her zaman uygun olmayabilir. Bunun aksine PoA sistemleri, önemli ölçüde daha yüksek performansa sahip olmaları nedeniyle özel blockchainlere yönelik daha iyi bir çözüm olabilir.
Yetki İspatı Mutabakatı İçin Koşullar
Koşullar sistemden sisteme farklılık gösterebilse de PoA mutabakat algoritması genellikle şunlara dayanır:
geçerli ve güvenilir kimlikler: doğrulayıcılar gerçek kimliklerini doğrulamalıdır.
doğrulayıcı olma zorluğu: bir aday para yatırmaya ve itibarını ortaya koymaya istekli olmalıdır. Sürecin zorlu olması, şüpheli doğrulayıcıların seçilmesi riskini azaltır ve uzun vadeli bağlılığı teşvik eder.
doğrulayıcı onayı için bir standart: doğrulayıcıları seçme yöntemi tüm adaylar için aynı olmalıdır.
İtibar mekanizmasının temeli, doğrulayıcının kimliğinin net bir şekilde bilinmesine dayanır. Bu kolay veya kolayca vazgeçilebilecek bir süreç olamaz. Süreç, kötü niyetli kişileri dışarıda bırakabilmelidir. Son olarak, tüm doğrulayıcıların aynı prosedürden geçmesini sağlamak, sistemin bütünlüğünü ve güvenilirliğini garanti altına alır.
Sınırlamalar
PoA mekanizmasına yönelik algı, bu yaklaşımın merkeziyetsizlikten vazgeçtiği yönündedir. Dolayısıyla, bu mutabakat algoritması modelinin yalnızca merkezi sistemleri daha verimli hale getirme çabası olduğu söylenebilir. Bu durum PoA'yı lojistik ihtiyaçları olan büyük şirketler için cazip bir çözüm haline getirse de özellikle kripto para kapsamında bazı tereddütleri de beraberinde getirir. PoA sistemleri yüksek işlem oranlarına sahiptir, fakat sansür ve kara listeye alma gibi şeylerin kolayca yapılabilmesi durumunda değişmezlik konusu sorgulanabilir hale gelir.
Bir diğer yaygın eleştiri ise PoA doğrulayıcılarının kimliklerinin herkes tarafından görülebilmesidir. Buna karşı olan argüman, yalnızca bu pozisyonu elinde tutabilecek tanınmış oyuncuların doğrulayıcı olmaya çalışacağıdır (herkesçe bilinen bir katılımcı olarak). Yine de doğrulayıcıların kimliklerinin bilinmesi, üçüncü taraf manipülasyon ihtimalini yaratır. Örneğin bir rakip, PoA tabanlı bir ağa zarar vermek isterse, sistemi içeriden tehlikeye atmak için kimlikleri herkesçe bilinen doğrulayıcıları dürüst olmayan bir şekilde hareket etmeleri için etkilemeye çalışabilir.
PoW, PoS veya PoA kendilerine has avantaj ve dezavantajlara sahiptir. Kripto para topluluğunun merkeziyetsizliğe oldukça değer verdiği ve bir mutabakat mekanizması olarak PoA'nın yüksek işlem oranları ve ölçeklenebilirlik elde etmek için merkeziyetsizlikten feragat ettiği bilinmektedir. PoA sistemlerinin doğasında bulunan özellikler, blockchainlerin şu ana kadarki çalışma prensipleriyle tam bir tezat oluşturur. Yine de PoA ilginç bir yaklaşım sunar ve özel blockchain uygulamaları için çok uygun olabilecek yeni bir blockchain çözümü olarak göz ardı edilmemelidir.