Kısa Özet
Katman 0 protokoller, en temelde üzerine Katman 1 blockchainlerin inşa edilebileceği altyapılardır. Blockchain ağ ve uygulamaları için temel bir katman olan Katman 0 protokolleri, sektörün karşı karşıya olduğu ölçeklenebilirlik ve birlikte çalışabilirlik gibi zorlukları çözmeyi amaçlayan birçok çözümden biridir.
Giriş
Bir blockchain ekosistemi nelerden oluşur? Böyle bir ekosistemin farklı bölümlerini kategorilere ayırmanın bir yolu, bu bölümleri internet protokolleriymiş gibi katmanlara göre sınıflandırmaktır.
Bir blockchain ekosistemi aşağıdaki katmanlara göre sınıflandırılabilir:
Katman 0: Üzerine birden fazla Katman 1 blockchainin inşa edilebileceği temel altyapıdır.
Katman 1: Geliştiriciler tarafından merkeziyetsiz uygulamalar (DApp'ler) gibi uygulamalar geliştirmek için kullanılan temel blockchainlerdir.
Katman 2: İşlem yüklerini hafifletmek için Katman 1 blockchainlerdeki faaliyetleri yöneten ölçeklendirme çözümleridir.
Katman 3: Oyunlar, cüzdanlar ve diğer DApp'leri de kapsayan blockchain tabanlı uygulama katmanıdır.
Fakat tüm blockchain ekosistemlerini bu kategorilere göre sınıflandırmak mümkün değildir. Bazı ekosistemlerde belirli katmanlar olmayabilir ve bazıları da bağlama göre farklı katmanlar olarak sınıflandırılabilir.
Katman 0 protokoller, Ethereum ağı gibi monolitik bir mimariyle geliştirilmiş Katman 1 ağlarının karşı karşıya olduğu zorlukları çözmeye yardımcı olur. Katman 0, daha esnek bir temel altyapı oluşturarak ve geliştiricilerin kendi amaca özel blockchainlerini oluşturmasına imkan tanıyarak ölçeklenebilirlik ve birlikte çalışabilirlik gibi sorunları daha verimli bir şekilde çözmeyi hedefler.
Katman 0 Hangi Sorunları Çözebilir?
Birlikte çalışabilirlik
Birlikte çalışabilirlik, blockchain ağlarının birbirleriyle iletişim kurma becerisini ifade eder. Bu özellik, daha iç içe geçmiş bir blockchain özellikli ürün ve hizmet ağına imkan tanır ve dolayısıyla daha iyi bir kullanıcı deneyimi sunar.
Aynı Katman 0 protokolü üzerine inşa edilen blockchain ağları, özel köprülere ihtiyaç duymadan, doğrudan birbirleriyle etkileşime girebilir. Katman 0, zincirler arası transfer protokollerinin farklı versiyonlarını kullanarak bir ekosistemin blockchainlerinin birbirlerinin özellik ve kullanım alanlarından faydalanmasına da imkan tanır. Bunun en yaygın sonuçları arasında işlem hızlarının artması ve verimliliğin yükselmesi yer alır.
Ölçeklenebilirlik
Ethereum gibi monolitik bir blockchain, genellikle işlem yürütme, mutabakat ve veri kullanılabilirliği gibi tüm kritik işlevler tek bir Katman 1 protokolü tarafından sunulduğu için tıkanmalar yaşar. Bu da ölçeklendirilmesi gereken bir darboğaz oluşturur, fakat Katman 0 bu kritik işlevleri farklı blockchainlere devrederek sıkışıklığı hafifletebilir.
Bu tasarım, aynı Katman 0 altyapısı üzerine inşa edilen blockchain ağlarının her birinin belirli görevleri optimize edebilmesine, böylece ölçeklenebilirliği artırmasına olanak sunar. Örneğin yürütme zincirleri, saniye başına çok sayıda işlemi idare etmek üzere optimize edilebilir.
Geliştirici esnekliği
Katman 0 protokolleri, geliştiricileri bu protokoller üzerinde geliştirme yapmaya teşvik etmek amacıyla genellikle kullanımı kolay yazılım geliştirme kitleri (SDK'ler) ve geliştiricilerin kendi amaca özel blockchainlerini kolayca oluşturabilmeleri için sorunsuz bir arayüz sunar.
Katman 0 protokolleri, geliştiricilere kendi blockchainlerini özelleştirme konusunda büyük bir esneklik sunarak kendi token çıkarma modellerini belirlemelerine ve blockchainlerinde geliştirilmesini istedikleri DApp'lerin türünü kontrol etmelerine olanak tanır.
Katman 0 Protokolleri Nasıl Çalışır?
Katman 0 protokolleri farklı şekillerde çalışabilir. Her biri tasarım, özellikler ve odak noktaları açısından farklılık gösterir.
Fakat Katman 0 protokolleri genellikle çeşitli Katman 1 zincirlerinden gelen işlem verilerini yedekleyen ana ve birincil blockchainler olarak hizmet eder. Katman 0 protokollerinin üzerine inşa edilmiş Katman 1 zincir kümelerinin yanı sıra token ve verilerin farklı blockchainler arasında transfer edilmesine imkan tanıyan zincirler arası aktarım protokolleri de vardır.
Bu üç bileşenin yapı ve ilişkileri, Katman 0 protokolleri arasında büyük farklılıklar gösterebilir. Birkaç örneği inceleyelim:
Polkadot
Ethereum kurucu ortağı Gavin Wood, Polkadot'ı geliştiricilerin kendi blockchainlerini geliştirmesine imkan tanımak için tasarlamıştır. Protokol, Polkadot Aktarma Zinciri adında bir ana zincir kullanır ve Polkadot üzerine inşa edilen bağımsız her bir blockchain, paralel zincir veya parazincir olarak bilinir.
Aktarma Zinciri, verimli veri iletişimi sunmak için parazincirler arasında bir köprü görevi görür. İşlemlerin daha verimli bir şekilde işlenebilmesi için blockchainleri veya diğer veritabanlarını bölmek için bir yöntem olan bölümlemeyi kullanır.
Polkadot, ağ güvenliğini ve mutabakatı sağlamak için Hisse İspatı (PoS) doğrulamasını kullanır. Polkadot üzerinde geliştirme yapmak isteyen projeler, slotlar için teklif vermek üzere açık artırmalara katılır. Polkadot'ın ilk parazincir projesi Aralık 2021'de bir açık artırmada onaylanmıştır.
Avalanche
2020'de Ava Labs tarafından DeFi protokolleri hedef alınarak kullanıma sunulan Avalanche, üç ana zincirden oluşan bir üçlü blockchain altyapısı kullanır: Sözleşme Zinciri (C-chain), Borsa Zinciri (X-chain) ve Platform Zinciri (P-chain).
Bu üç zincir, düşük gecikme süreleri ve yüksek işlem oranlarını hedeflerken bir yandan da güvenliği artırmak için ekosistemdeki ana işlevleri idare etmek üzere özellikle yapılandırılmıştır. X-Chain varlıkları oluşturmak ve alım satım yapmak, C-Chain akıllı sözleşmeler oluşturmak ve P-Chain de doğrulayıcıları ve alt ağları koordine etmek için kullanılır. Avalanche'ın esnek yapısı, hızlı ve ucuz zincirler arası takasları da mümkün kılar.
Cosmos
2014 yılında Ethan Buchman ve Jae Kwon tarafından kurulan Cosmos ağı, Cosmos Hub adında bir PoS blockchain ana ağı ve Zone'lar olarak bilinen özelleştirilmiş blockchainlerden oluşur. Cosmos Hub, birbirine bağlı Zone'lar arasında varlık ve veri transfer etmenin yanında ortak bir güvenlik katmanı da sunar.
Tüm Zone'lar yüksek seviyede özelleştirilebilirdir. Bu da geliştiricilerin kendi kripto paralarını, kendilerine özel blok doğrulama ayarları ve diğer özelliklerle tasarlamasına imkan tanır. Bu Zone'larda yer alan tüm Cosmos uygulama ve hizmetleri, Bloklar Arası İletişim (IBC) protokolü aracılığıyla etkileşim kurar. Bu da varlık ve verilerin bağımsız blockchainler arasında serbestçe takas edilmesine imkan tanır.
Son Söz
Katman 0 blockchainler, nasıl tasarlandıklarına bağlı olarak sektörün birlikte çalışabilirlik ve ölçeklenebilirlik gibi bazı sorunlarını ele alabilir. Bununla birlikte, Katman 0 blockchainlerin benimsenme açısından ne derece başarılı olacağı henüz belli değildir. Benzer hedeflere ulaşmayı amaçlayan rakip birçok çözüm vardır.
Katman 0 blockchainlerin sektörün karşısındaki zorlukları çözmede ne derece önemli bir rol oynayacağı, geliştiricileri bu protokoller üzerine geliştirme yapmaya çekme becerilerine ve Katman 0 üzerinde yer alan uygulamaların kullanıcılara gerçek değer sunup sunmadığına bağlı olacaktır.