Kısa Özet
Ethereum 2.0, bir bütün olarak ağın işlevleri ve sunduğu deneyimler üzerinde kayda değer iyileştirmeler vaat eden ve uzun süredir beklenen bir Ethereum (ETH) ağ yükseltmesidir. En önemli bazı yükseltmeler arasında Proof of Stake'e (PoS) geçiş, parça zincirler ve işaret zinciri (beacon chain) adında yeni bir blockchainin eklenmesidir. Tüm bunların ve çok daha fazlasının dikkatle planlanmış bir yol haritasıyla kademeli olarak hayata geçirilmesi beklenmektedir.
Fakat bu buz dağının yalnızca görünen kısmıdır. Ethereum dünyadaki en popüler kripto paralardan biri olduğu için, Ethereum 2.0'ın gerçekte ne olduğuna ve kripto dünyasının genelini nasıl etkileyeceğine dair önemli ayrıntılar vardır.
Giriş
Ethereum'un kullanıma sunulmasından bu yana, merkeziyetsiz uygulamalar (Dapp'ler) şeklindeki yeni teknolojilerin ve başka blockchainlerin geliştirilmesi büyük oranda artmıştır. Daha da önemlisi, bu teknolojilerin çoğu Ethereum ağı üzerinde inşa edilmiştir. Örneğin, bazı en büyük Merkeziyetsiz Finans (DeFi) inovasyonlarının önemli bir kısmı Ethereum üzerinde çalışmaktadır.
Ne yazık ki ölçeklenebilirlik sorunları ortaya çıkmaya başlamıştır. Ethereum ağındaki işlem sayısının artmasıyla bu işlemleri gerçekleştirmenin maliyeti (gas olarak ödenir) de yükselmiştir. Ethereum, yeni nesil internet olmayı hedefleyen bir platformsa, ekonomisinin de mantıklı olması gerekir. Aksi takdirde, bu ağ kullanışlı olmaktan çıkar.
Ethereum 2.0 da işte bu noktada devreye girer. Ethereum ağı için önerilen ETH 2.0 yükseltmeleri, öncelikli olarak ölçeklenebilirlik sorununu hedeflemektedir. Dikkatle hazırlanmış bir yol haritası çerçevesinde kullanıma sunulacak bu iyileştirmelerin tamamı, Ethereum'un mevcut versiyonuna kıyasla bir fark yaratacaktır.
Ethereum 2.0 Nedir?
Ethereum 2.0 (diğer bir deyişle Eth2 ya da "Serenity”), diğer şeylerin yanı sıra ağın ölçeklenebilirliğini iyileştirecek, uzun süredir beklenen bir Ethereum ağı yükseltmesidir. Bazı iyileştirmelerin uygulamaya koyulmasıyla güvenlik ve merkeziyetsizlikten taviz vermeden hız, verimlilik ve ölçeklenebilirlik daha iyi hale getirilecektir.
Ethereum'un bu versiyonuna geçiş uzun süredir düşünülse de bu yükseltmenin hayata geçirilmesi birkaç yıl almıştır. Bunun başlıca nedeni, bir blockchaini güvenli ve merkeziyetsiz bir şekilde ölçeklendirmenin oldukça zor olmasıdır.
Neyse ki Ethereum 2.0 bu sorunu çok önemli bazı özelliklerin kullanıma sunulması sayesinde çözmeyi hedeflemektedir. Bu yeni özellikler, bildiğimiz Ethereum ve karşımıza çıkacak Ethereum arasında bazı önemli farklar yaratacaktır.
Ethereum ve Ethereum 2.0 arasındaki farklar
Ethereum ve Ethereum 2.0 arasındaki en büyük fark Proof of Stake (PoS) mutabakat mekanizmasının, yatay bölümlenmiş (shard) zincirlerin ve işaret (beacon) zincirinin kullanımıdır. Şimdi bu farkları daha detaylı inceleyelim.
Proof of Stake
Proof of Work (PoW) Ethereum'un (ve diğer birçok blockchainin) blockchain üzerinde blok oluşturma ve doğrulamaları karşılığında madencileri ödüllendirerek ağı güvenli ve güncel tutma yöntemidir. Ne yazık ki PoW, blockchain büyüdükçe daha fazla hesaplama gücüne ihtiyaç duyduğu için ölçeklenebilir değildir.
Proof of Stake (PoS), hesaplama gücününün yerine “maddi riske girmeyi” koyarak bu sorunu çözer. Diğer bir deyişle, minimum 32 ETH'niz olduğu sürece bu tutarı ortaya koyabilir (yani stake edebilir), bir doğrulayıcı olabilir ve işlemleri doğrulayarak ödeme alabilirsiniz. PoS ve staking'in nasıl çalıştığı hakkında daha fazla bilgi için Proof of Stake Nedir? başlıklı makalemizi okuyabilirsiniz.
Yatay bölümleme (Sharding)
Ethereum ağına erişmek isteyen herkes, bunu bir düğüm üzerinden yapmalıdır. Düğüm, tüm ağın bir kopyasını tutar. Bu da düğümün, Ethereum'un ortaya çıktığı günden bu yana gerçekleşmiş her bir işlemi indirmesi, hesaplaması, saklaması ve işlemesi gerektiği anlamına gelir. Sizin bir kullanıcı olarak yalnızca işlem yapmak için düğüm çalıştırmanız gerekmese de düğümlerin tüm bunları yapmak zorunda olması her şeyi yavaşlatır.
Yatay bölümlenmiş (shard) zincirler diğer blockchainlere benzer, fakat tüm bir blockchainin yalnızca belirli alt kümelerini içerir. Bu da düğümlerin Ethereum ağının yalnızca bir bölümünü ya da parçasını yönetmek zorunda kalmasını sağlar. Bu değişiklik, Ethereum'un toplam kapasitesini ve işlem oranını artıracaktır.
İşaret (Beacon) zinciri
Parça zincirler paralel olarak çalıştığı için bir şekilde bu parçaların birbirleriyle senkronize kalması sağlanmalıdır. İşaret zinciri, paralel çalışan tüm parça zincirlerde mutabakat sağlayarak bu sorunu çözer.
İşaret zinciri, Ethereum 2.0'da çok önemli bir role sahip tamamen yeni bir blockchaindir. Bu zincir olmadan, parça zincirler arasında bilgi paylaşımı mümkün olmaz ve ölçeklendirme yapılamaz. Bu nedenle işaret zincirinin, Ethereum 2.0'a geçişte hayata geçirilecek ilk özellik olduğu belirtilmiştir.
Ethereum 2.0'a geçiş
Ethereum 2.0'a geçiş bir anda gerçekleşmeyecektir. Bunun yerine, her biri yeni Ethereum'un başarılı olmasını sağlayacak farklı özellikleri içeren üç aşamada kullanıma sunulacaktır.
Aşama 0
İlk aşamada ya da aşama 0'da, yatay bölümlenmiş zincirlerin çalışabilmesi için büyük bir öneme sahip olduğundan, işaret zinciri kullanıma sunulacaktır. Burada henüz yatay bölümlenmiş zincirler olmayacak, fakat işaret zinciri tek yönlü bir yatırma sözleşmesi aracılığıyla doğrulayıcıları (staking yapanları) kabul etmeye başlayacaktır.
ETH'lerini stake eden kayıtlı tüm doğrulayıcıların, parça zincirler tamamen hayata geçirilene kadar "stake ettikleri fonları geri alamayacağını" belirtmemiz de önemlidir. Yani, doğrulayıcılardan gelen ETH'ler bir sonraki aşamaya kadar kilitli kalacaktır.
İşaret Zinciri 1 Aralık 2020'de kullanıma sunulmuştur ve mainnet'e paralel olarak çalışmaktadır. Faaliyete geçmesinin ardından İşaret Zinciri mainnet işlemlerini işlememiştir. Bunun yerine paralel bir şekilde çalışmış, aktif doğrulayıcıları ve onların hesap bakiyelerini onaylayarak mutabakat sağlamıştır.
Aşama 1/1,5
Bir sonraki aşama, aslında iki aşamanın bir karışımıdır: aşama 1 ve aşama 1,5. Aşama 1'de, doğrulayıcıların PoS aracılığıyla blockchainde bloklar oluşturmasına imkan tanıyan parça zincirler kullanıma sunulmuştur. Aşama 1,5'te ise Ethereum'un mainnet'i parça zincirleri resmi olarak kullanıma açacak ve PoW'dan PoS'a geçiş başlayacaktır.
Aşama 1/1,5 2021 yılında başlamıştır.
Birleştirme
Birleştirme, Ethereum 2.0 için önemli bir adımdır ve PoW'dan geçişi sonlandıracaktır. Birleştirme, Ethereum blockchainini PoW mutabakat mekanizmasından PoS mekanizmasına geçirecektir.
Birleştirme, mevcut Ethereum mainnet protokolünün İşaret Zincirine geçişini içermektedir. Artık Ethereum işlemleri yeni PoS ağında gerçekleştirileceğinden bu oldukça önemli bir değişikliktir. Yeni ETH tokenleri ağ üzerindeki düğümler tarafından çıkarılacak, ağı güvende tutmak ve işlemleri doğrulamak için önemli miktarda ether token bir havuzda stake edilecektir.
Birleştirme, blockchainin iki farklı versiyonunun ortaya çıkmasına neden olacak bir sert çatallanma gibi değildir. Ethereum tek bir blockchain olarak çalışmaya devam edecek ve kullanıcıların tüm işlem geçmişi birleştirilecektir. Şu anda mainnet üzerinde kayıtlı olan tüm işlem geçmişi kaybolmayacaktır, dolayısıyla kullanıcıların varlıklarını korumak için herhangi bir önlem almasına gerek yoktur.
Aşama 2
Son aşama olan Aşama 2'de, Ethereum 2.0 son halini almış parça zincirleri destekleyecek ve resmi Ethereum ağı haline gelecektir. Parça zincirler akıllı sözleşmelerle de çalışabilecek ve geliştiricilerin Dapp'leri ve diğer teknolojileri Ethereum 2.0'a sorunsuz bir şekilde entegre etmesine imkan tanıyacaktır.
Aşama 2'nin birleştirmenin ardından veya daha sonra başlaması beklenmektedir.
Son Söz
Ethereum 2.0, birçok nedenden ötürü ama özellikle de ölçeklenebilirlik bakımından Ethereum ağına yapılacak önemli bir yükseltmedir. PoS, yatay bölümlenmiş zincirler ve işaret zinciri gibi yeni özellikler olmadan Ethereum en nihayetinde sürdürülebilirliğini ve kripto ekosistemindeki lider akıllı sözleşme platformu konumunu kaybedebilir.
Eth2'nin kullanıma sunulması zaman alacaktır ve bu, beklenenden daha uzun da sürebilir. İyi haber ise sürecin çoktan başlamış olması ve Ethereum geliştiricilerinin işin sonunu getirmeye kararlı olmasıdır.