Web 3.0 Nedir ve Neden Önemlidir?

Kısa Özet

İnternet, yenilik yapmaya devam eden ve sürekli gelişmekte olan bir teknolojidir. Bugüne kadar Web 1.0 ve Web 2.0'ı deneyimledik ve Web 3.0'dan neler bekleyebileceğimiz büyük bir tartışma konusu. Web 1.0, kullanıcılara günümüzde sahip olduğumuz zengin içerikli siteleri yaratmaya imkan tanımayan, statik bir deneyim sundu. Web 2.0, bizi sosyal medyayla ve dinamik web siteleriyle bir araya getirdi, fakat bunun karşılığında merkezileşmek zorunda kaldı.

Web 3.0 ise çevrimiçi bilgilerimizin kontrolünü bize vermenin yanı sıra semantik bir web yaratmayı da hedefliyor. Bu da makinelerin, kullanıcılar tarafından oluşturulmuş içerikleri kolayca okuyabileceği ve işleyebileceği anlamına geliyor. Blockchain de merkeziyetsizlik için gücü, kripto cüzdanları sayesinde ücretsiz dijital kimlikleri ve açık dijital ekonomileri sunuyor.

İnternetle etkileşim kurma yolları, üç boyutlu seçeneklerin kullanılabilir olmasıyla daha sarmalayıcı bir hale gelecek. Kullanıcılara yönelik avantajlar arasında görüntülemelerin daha verimli hale gelmesi, reklamların kişilere hitap edecek olması ve daha iyi müşteri hizmetleri de yer alacak. En yaygın kullanılan Web 3.0 teknolojilerinden bazılarını Siri ve Alexa gibi sanal asistanlarda ve bağlantılı akıllı evlerde görmek mümkün.

Giriş

Geçtiğimiz yirmi yılda internet dramatik bir şekilde değişti. İnternet Aktarmalı Sohbetten (IRC) modern sosyal medya platformlarına geçiş yaptık. Temel dijital ödemelerin yerini sofistike çevrimiçi bankacılık hizmetleri aldı. Kripto ve blockchain gibi internet tabanlı yeni teknolojileri bile deneyimledik. İnternet, insan etkileşimlerinin ve bağlantı halinde olmanın hayati bir ögesi haline geldi ve gelişmeye de devam ediyor. Bugüne kadar Web 1.0 ve Web 2.0'ı gördük, fakat Web 3.0'dan tam olarak neler bekleyebiliriz? Haydi, Web 3.0'ı ayrıntılı bir şekilde inceleyelim ve bizi nelerin beklediğine göz atalım.

Web 3.0 Nedir?

Web 3.0 (diğer bir adıyla Web3) makine öğrenmesine, yapay zekaya (YZ) ve blockchain teknolojisine büyük oranda dayanan yeni nesil internet teknolojisidir. Bu kavram, Polkadot'un kurucusu ve Ethereum'un kurucu ortağı Gavin Wood tarafından yaratılmıştır. Web 2.0 kullanıcılar tarafından yaratılan ve merkezi web sitelerinde yer alan içeriklere odaklanırken, Web 3.0 kullanıcılara çevrimiçi verileri üzerinde daha fazla kontrol tanıyacaktır.

Bu akım açık, bağlantılı, zeki web siteleri ve uygulamaları yaratmayı ve verilerin makineler tarafından daha ileri bir seviyede anlaşılabilmesini amaçlar. Merkeziyetsizlik ve dijital ekonomiler de internet üzerinde yaratılan içeriğe değer biçmemize imkan tanımalarıyla Web 3.0'da önemli bir rol oynar. Web 3.0'ın değişim halindeki bir kavram olduğunu anlamak önemlidir. Kavramın tek bir tanımı yoktur ve tam olarak ne anlama geldiği kişiden kişiye farklılık gösterebilir.

Web 3.0 nasıl çalışır?

Web 3.0, yapay zeka ve ileri seviye makine öğrenmesi tekniklerini kullanarak kişiselleştirilmiş ve kişiye hitap eden bilgileri daha hızlı bir şekilde sunmayı amaçlar. Daha akıllı algoritmaların ve Büyük Veri analitiklerinin geliştirilmesi, makinelerin içerikleri sezgisel olarak anlayabileceği ve önerebileceği anlamına gelir. Web 3.0, içeriğin mülkiyetinin kullanıcıda olmasına ve erişilebilir dijital ekonomilerin desteklenmesine de odaklanacaktır.

Günümüzdeki web siteleri genellikle statik bilgiler ya da forumlar ve sosyal medya gibi kullanıcı kaynaklı içerikler gösterir. Bu yaklaşım, verilerin büyük kitlelerin erişebileceği şekilde yayınlanmasına imkan tanısa da kullanıcıların bireysel olarak ihtiyaçlarına hitap etmez. Bir web sitesi, gerçek dünyada insanlar arasındaki iletişimin dinamizmine benzer şekilde bilgileri her bir kullanıcıya özel şekilde sunmalıdır. Ayrıca Web 2.0'da bilgiler çevrimiçi hale geldiği anda kullanıcılar bu bilgilerin mülkiyetini ve kontrolünü kaybeder.

Web 3.0 kavramının arkasındaki bir diğer önemli kişi ise World Wide Web'in (Dünya Çapında Ağ) yaratıcısı bilgisayar mühendisi Tim Berners-Lee'dir. Lee, web'in geleceğini yönelik fikirlerini 1999'da paylaşmıştır:

Web'in (ve buradaki bilgisayarların) Web üzerindeki tüm veriyi (içerik, bağlantılar ve bilgisayarlarla insanlar arasındaki işlemler) analiz edebilme becerisine sahip olmasını hayal ediyorum. Bunu mümkün kılacak bir "Semantik Web" henüz yaratılmadı fakat yaratıldığında alım satımda, bürokraside ve günlük hayatlarımızda sürekli kullanılan mekanizmalar makinelerin birbirleriyle konuşmaları aracılığıyla idare edilecek.

Berners-Lee'nin vizyonu daha sonra Gavin Wood'un mesajıyla birleşmiştir. Burada, merkeziyetsiz bilgilerden oluşan bir devasa bir havuz, web siteleri ve uygulamalar tarafından erişilebilir olacaktır. Bu siteler ve uygulamalar verileri anlayacak ve kullanıcıların ihtiyaçlarına hitap eden bir şekilde kullanabilecektir. Blockchain bu çevrimiçi kimlik, veri ve mülkiyeti adil bir şekilde idare etmek için bir çözüm olarak hareket eder.

İnternetin gelişiminin kısa bir tarihi

Web 3.0'ı daha iyi anlamak için şu anda nerede olduğumuza ve buraya nereden geldiğimize bakalım. Son yirmi yıl içinde çok büyük değişiklikler yaşanmıştır:

Web 1.0

Orijinal internet bize, şu anda Web 1.0 olarak bilinen bir deneyim sunmuştur. Terim, 1999 yılında yazar ve web tasarımcısı Darci DiNucci tarafından Web 1.0 ve Web 2.0 arasındaki farklı tanımlamak üzere yaratılmıştır. 1990'ların başında web siteleri, bilgileri yalnızca gösterebilen sabit HTML sayfaları kullanılarak yaratılmaktadır. Kullanıcıların verileri değiştirmesi ya da kendi verilerini yüklemesi mümkün değildir. Sosyal etkileşimler yalnızca basit sohbet programları ve forumlarla kısıtlıdır.

Web 2.0

90'ların sonunda daha interaktif bir internete yönelim başlamıştır. Web 2.0 ile kullanıcılar veri tabanları, sunucu taraflı süreçler, formlar ve sosyal medya aracılığıyla web siteleriyle etkileşim kurabilmiştir. Bu araçlar, web deneyimini statikten dinamiğe dönüştürmüştür.

Web 2.0, kullanıcılar tarafından oluşturulmuş içeriklere verilen önemi ve farklı sitelerle uygulamalar arasındaki müşterek çalışabilirliği artırmıştır. Web 2.0 daha az gözlem, daha fazla katılıma yöneliktir. 2000'lerin ortasına geldiğimizde birçok web sitesi Web 2.0'a geçmiş ve büyük teknoloji şirketleri sosyal ağlar ve bulut tabanlı hizmetler inşa etmeye başlamıştır.

Gelecek ve Web 3.0

Semantik açıdan zeki web'in gelişimi, internetin geçmişine baktığımızda anlam kazanır. Veri ilk önce kullanıcılara statik olarak sunulmuştur. Daha sonra kullanıcılar, veriyle dinamik bir şekilde etkileşim kurabilmeye başlamıştır. Artık algoritmalar, kullanıcı deneyimini iyileştirmek ve web'i daha kişiselleştirilmiş ve tanıdık bir hale getirmek için tüm verileri kullanacaktır. Algoritmaların gücünü ve daha şimdiden ne kadar geliştiklerini görmek için YouTube ya da Netflix'e bakmanız yeterlidir.

Sınırları tam olarak çizilmemiş olsa da Web 3.0, blockchain gibi eşler arası (P2P) teknolojilerden, açık kaynaklı yazılımlardan, sanal gerçeklikten, Nesnelerin İnternetinden (IoT) ve diğer birçok ögeden faydalanabilir. Web 3.0, interneti daha açık ve merkeziyetsiz hale getirmeyi de amaçlar. Mevcut çerçevede kullanıcılar, kişisel verilerine ve bilgilerine erişen ağ ve hücresel veri sağlayıcılarını kullanmak durumundadır. Dağıtık defter teknolojilerinin gelişmesiyle bu durum yakında değişebilir ve kullanıcılar verilerinin mülkiyetine geri alabilir.

Web 1.0, 2.0 ve 3.0 arasındaki farkları görmek için aşağıdaki tablomuzu inceleyebilirsiniz:

	Web 1.0	Web 2.0	Web 3.0
İçerik	Kullanıcılar için pasif etkileşim	Topluluk platformları ve kullanıcılar tarafından oluşturulmuş içerikler	İçerik yaratıcıları için kullanıcı mülkiyeti
Teknolojiler	HTML	Dinamik HTML, Javascript	Blockchain, yapay zeka, makine öğrenmesi
Sanal ortamlar	Yok	Bazı temel 3D kullanımı	3D, sanal gerçeklik, artırılmış gerçeklik
Reklamlar	Rahatsız edici (banner vs.)	İnteraktif	Kullanıcı davranışına göre hedef odaklı
Veri saklama	Web sitelerinin kendi sunucularında saklanır	Büyük teknoloji devlerine ait	Kullanıcılar arasında dağıtılmış
Hedef kitle	Bireysel kullanıcılar	Belirli kullanıcı toplulukları	Birden fazla platform ve cihaz üzerinden birbiriyle bağlantı halindeki kullanıcılar

Web 3.0'ın başlıca özellikleri

Web 3.0'ın tam olarak benimsenmesine henüz uzun bir zaman vardır, fakat temel kavramları neredeyse tanımlanmıştır. Aşağıdaki dört konu genellikle Web 3.0 geleceğinin en önemli özellikleri olarak sıralanır.

Semantik biçimlendirme

Zamanla makinelerin veriyi ve insanların yarattıkları içerikleri anlama becerisi gelişmiştir. Fakat semantiklerin tam olarak anlaşıldığı sorunsuz bir deneyim yaratmanın önünde hala uzun bir yol vardır. Örneğin, "kötü" kelimesinin kullanımı bazı durumlarda, örneğin mecazen "iyi" anlamına gelebilir. Bir makine için bunu anlamak son derece zordur. Fakat Büyük Veri ve üzerinde çalışabileceği daha fazla bilgi sayesinde yapay zeka, web'de yazdıklarımızı daha iyi bir şekilde anlamaya ve bu bilgileri sezgisel olarak sunmaya başlamıştır.

Blockchain ve kripto paralar

Veri mülkiyeti, çevrimiçi ekonomiler ve merkeziyetsizlik, Gavin-Wood'un Web3 geleceğinin önemli ögeleridir. Bu konuların her birini birazdan derinlemesine inceleyeceğiz, fakat blockchain bu hedeflerin birçoğuna ulaşmak için denenmiş ve test edilmiş bir sistem sunar. Bir kişinin varlıkları tokenleştirme, bilgiyi zincir üzerine taşıma ve dijital bir kimlik oluşturma gücüne sahip olması, Web 3.0'ın ortaya çıkmasına imkan tanıyan çok önemli inovasyonlardır.

3D görselleştirme ve etkileşimli görünüm

Basitçe ifade edecek olursak, web'in görünümü çok büyük oranda değişecektir. Sanal gerçeklikleri bile kapsayan üç boyutlu çevrelere doğru bir yönelim halihazırda mevcuttur. Meta evren, bu deneyimlere öncülük eden alanlardan biridir ve 3D video oyunlarıyla sosyalleşmeye daha şimdiden çok kişi aşinadır. Kullanıcı arayüzü (UI) ve kullanıcı deneyimi (UX) alanları da bilgiyi web kullanıcılarına daha sezgisel yollarla sunma üzerine çalışmaktadır.

Yapay zeka (YZ)

Yapay zeka, insanlar tarafından yaratılmış içerikleri makineler tarafından okunabilir verilere çevirmenin anahtarıdır. Günümüzde de müşteri hizmetleri otomatik yanıt hizmetleriyle sıkça karşılaşmaktayız, fakat bu yalnızca başlangıçtır. Yapay zeka, veriyi hem bize sunabilir hem de düzenleyebilir. Bu sayede de Web 3.0 için çok yönlü bir araç haline gelir. Daha da iyisi yapay zeka öğrenecek ve kendini geliştirecek, böylece gelecekte insanlar tarafından yapılması gereken geliştirmelerin yükünü azaltacaktır.

Web 3.0'ı kendinden öncekilerden üstün kılan nedir?

Web 3.0'ın başlıca özelliklerinin bir araya gelmesi, teoride birçok avantaj sunacaktır. Fakat tüm bu avantajların altta yatan teknolojinin başarısına dayandığı unutulmamalıdır:

1. Merkezi bir kontrol noktasının olmaması - Denklemden çıkarılan aracıların kullanıcı verilerini kontrol etmesi artık mümkün olmayacaktır. Bu özgürlük de devlet ya da şirketler tarafından sansür riskini azaltır ve Hizmet Reddi (DoS) saldırılarının etkinliğini düşürür.

2. Bilgilerin arasında daha fazla bağlantı kurulması - İnternete daha fazla ürün bağlandıkça, daha büyük veri setleri sayesinde algoritmaların analiz edebileceği bilgi miktarı artar. Bu da her bir kullanıcının ihtiyacına özel, daha doğru bilgilerin sunulmasına yardımcı olabilir.

3. Daha verimli görüntüleme - Arama motorlarını kullanırken en iyi sonuçları bulmakta kimi zaman zorluk yaşanabilir. Fakat yıllar içinde arama motorları, arama bağlamına ve meta veriye dayanarak semantik olarak ilişkili sonuçları bulmada daha iyi bir hale gelmiştir. Bu da herkesin tam olarak aradığı bilgiyi kolayca bulmasına yardım edebilecek daha kullanışlı bir web görüntüleme sağlar.

4. Reklam ve pazarlamanın daha başarılı hale gelmesi - Hiç kimse çevrimiçi reklam yağmuruna tutulmaktan hoşlanmaz. Fakat reklamlar ihtiyaçlarınıza hitap ediyorsa, rahatsız edici olmak yerine faydalı bir hale gelebilir. Web 3.0, daha zeki yapay zeka sistemlerinden faydalanarak ve müşteri verilerine göre belirli kitleleri hedef alarak reklamları daha iyi bir hale getirmeyi amaçlar.

5. Daha iyi müşteri desteği - Web siteleri ve web uygulamalarında daha sorunsuz bir kullanıcı deneyimi için müşteri hizmetleri çok önemlidir. Fakat başarılı birçok web hizmeti, maliyetin çok yüksek olması nedeniyle müşteri hizmetleri operasyonlarını ölçeklendirme konusunda sıkıntılar yaşar. Aynı anda birden fazla müşteriyle konuşabilen daha zeki sohbet programlarının kullanılması sayesinde kullanıcılar destek birimleriyle iletişim kurarken daha iyi bir deneyimden faydalanabilir.

Kripto, Web 3.0'a hangi açılardan uygundur?

Web 3.0 söz konusu olduğunda, blockchain ve kripto çok büyük bir potansiyele sahiptir. Merkeziyetsiz ağlar daha bilinçli veri mülkiyeti, yönetişim ve içerik yaratımı için başarıyla teşvikler yaratır. Kriptonun Web 3.0'a en fazla hitap eden özelliklerinden bazıları şunlardır:

1. Dijital kripto cüzdanları - İsteyen herkes, işlem yapmanıza imkan tanıyan ve dijital bir kimlik gibi hareket eden bir cüzdan oluşturabilir. Merkezi bir hizmet sağlayıcısında hesap oluşturmanıza ya da bilgilerinizi kaydetmenize gerek yoktur. Cüzdanınızın tüm kontrolü sizin elinizdedir ve çoğu zaman aynı cüzdanı birden fazla blockchain üzerinde kullanmanız mümkündür.

2. Merkeziyetsizlik - Blockchain sayesinde bilgi ve güç, çok sayıda kişi arasında şeffaf bir şekilde kolayca dağıtılabilir. Bu da önde gelen teknoloji devlerinin çevrimiçi hayatlarımızın büyük bir bölümüne hakim olduğu Web 2.0'dan oldukça farklıdır.

3. Dijital ekonomiler - Veriye blockchain üzerinde sahip olabilmek ve merkeziyetsiz işlemleri kullanabilmek yeni dijital ekonomiler yaratır. Bu da çevrimiçi ürün, hizmet ve içerikleri bankalara ve kişisel bilgilere ihtiyaç olmadan kolayca değerlememize ve alıp satmamıza imkan tanır. Bu her şeyin açık olması durumu, finansal hizmetlere erişimi kolaylaştırır ve kazanç elde etmeye başlamaları için kullanıcılara güç verir.

4. Birlikte çalışabilirlik - Zincir üstü DApp ve veriler gitgide daha birlikte çalışabilir hale gelmektedir. Ethereum Sanal Makinesi kullanılarak geliştirilmiş blockchainler birbirlerinin DApp, cüzdan ve tokenlerini kolayca destekler. Bu da bağlantılı bir Web 3.0 deneyimi için ihtiyaç duyulan her yerden erişilebilir olma halini daha ileri taşır.

Web 3.0 kullanım alanları

Web 3.0 halen geliştirilme aşamasında olsa da günümüzde kullanımda olan bazı örnekler mevcuttur:

Siri ve Alexa sanal asistanları

Hem Apple Siri hem de Amazon Alexa, Web 3.0 için birçok koşulu yerine getiren sanal asistanlık hizmetleri sunar. Yapay zeka ve doğal dil işleme süreçleri, her iki hizmetin de insan sesiyle gelen komutları daha iyi anlamasına yardımcı olur. Siri ve Alexa'yı kullanan kişi sayısı arttıkça, bu uygulamaların yapay zekalarının önerileri ve etkileşimleri de gelişir. Bu da Web 3.0 dünyasına ait semantik olarak akıllı bir web uygulamasına harika bir örnek ortaya koyar.

Bağlantılı akıllı evler

Web 3.0'ın en önemli özelliklerinden biri aynı anda her yerden ulaşılabilir olmasıdır. Bu da verilerimize ve çevrimiçi hizmetlere birden fazla cihaz üzerinden erişebileceğimiz anlamına gelir. Evlerimizin ısıtmasını, klimasını ve diğer özelliklerini kontrol eden sistemler bunu artık daha akıllı ve bağlantılı bir şekilde yapabilir. Akıllı eviniz ne zaman evden çıktığınızı ya da eve geldiğinizi, evin ne kadar sıcak ya da soğuk olmasını istediğinizi bilebilir. Bu ve benzeri bilgileri de daha kişiselleştirilmiş bir deneyim yaratmak için kullanabilir. Daha sonra siz de nerede olursanız olun, telefonunuzdan ya da çevrimiçi başka bir cihazdan bu hizmete erişebilirsiniz.

Son Söz

İnternet uzun bir süredir gelişim halinde ve şüphesiz ki gelecekte de gelişmeye ve değişmeye devam edecek. Kullanılabilir verilerin, web sitelerinin ve uygulamaların artmasıyla daha sarmalayıcı bir web deneyimine geçiyoruz. Web 3.0'ın halen kesin bir tanımı olmasa da birçok yenilik şimdiden hayata geçmiş durumda. Gittiğimiz yönü görmek oldukça kolay ve tabi ki blockchain de Web 3.0 geleceğinin önemli bir parçası olacak gibi gözüküyor.