Kısa Özet
İnternet, yenilik yapmaya devam eden ve sürekli gelişmekte olan bir teknolojidir. Bugüne kadar Web 1.0 ve Web 2.0'ı deneyimledik ve Web 3.0'dan neler bekleyebileceğimiz büyük bir tartışma konusu. Web 1.0, kullanıcılara günümüzde sahip olduğumuz zengin içerikli siteleri yaratmaya imkan tanımayan, statik bir deneyim sundu. Web 2.0, bizi sosyal medyayla ve dinamik web siteleriyle bir araya getirdi, fakat bunun karşılığında merkezileşmek zorunda kaldı.
Web 3.0 ise çevrimiçi bilgilerimizin kontrolünü bize vermenin yanı sıra semantik bir web yaratmayı da hedefliyor. Bu da makinelerin, kullanıcılar tarafından oluşturulmuş içerikleri kolayca okuyabileceği ve işleyebileceği anlamına geliyor. Blockchain de merkeziyetsizlik için gücü, kripto cüzdanları sayesinde ücretsiz dijital kimlikleri ve açık dijital ekonomileri sunuyor.
İnternetle etkileşim kurma yolları, üç boyutlu seçeneklerin kullanılabilir olmasıyla daha sarmalayıcı bir hale gelecek. Kullanıcılara yönelik avantajlar arasında görüntülemelerin daha verimli hale gelmesi, reklamların kişilere hitap edecek olması ve daha iyi müşteri hizmetleri de yer alacak. En yaygın kullanılan Web 3.0 teknolojilerinden bazılarını Siri ve Alexa gibi sanal asistanlarda ve bağlantılı akıllı evlerde görmek mümkün.
Giriş
Geçtiğimiz yirmi yılda internet dramatik bir şekilde değişti. İnternet Aktarmalı Sohbetten (IRC) modern sosyal medya platformlarına geçiş yaptık. Temel dijital ödemelerin yerini sofistike çevrimiçi bankacılık hizmetleri aldı. Kripto ve blockchain gibi internet tabanlı yeni teknolojileri bile deneyimledik. İnternet, insan etkileşimlerinin ve bağlantı halinde olmanın hayati bir ögesi haline geldi ve gelişmeye de devam ediyor. Bugüne kadar Web 1.0 ve Web 2.0'ı gördük, fakat Web 3.0'dan tam olarak neler bekleyebiliriz? Haydi, Web 3.0'ı ayrıntılı bir şekilde inceleyelim ve bizi nelerin beklediğine göz atalım.
Web 3.0 Nedir?
Bu akım açık, bağlantılı, zeki web siteleri ve uygulamaları yaratmayı ve verilerin makineler tarafından daha ileri bir seviyede anlaşılabilmesini amaçlar. Merkeziyetsizlik ve dijital ekonomiler de internet üzerinde yaratılan içeriğe değer biçmemize imkan tanımalarıyla Web 3.0'da önemli bir rol oynar. Web 3.0'ın değişim halindeki bir kavram olduğunu anlamak önemlidir. Kavramın tek bir tanımı yoktur ve tam olarak ne anlama geldiği kişiden kişiye farklılık gösterebilir.
Web 3.0 nasıl çalışır?
Günümüzdeki web siteleri genellikle statik bilgiler ya da forumlar ve sosyal medya gibi kullanıcı kaynaklı içerikler gösterir. Bu yaklaşım, verilerin büyük kitlelerin erişebileceği şekilde yayınlanmasına imkan tanısa da kullanıcıların bireysel olarak ihtiyaçlarına hitap etmez. Bir web sitesi, gerçek dünyada insanlar arasındaki iletişimin dinamizmine benzer şekilde bilgileri her bir kullanıcıya özel şekilde sunmalıdır. Ayrıca Web 2.0'da bilgiler çevrimiçi hale geldiği anda kullanıcılar bu bilgilerin mülkiyetini ve kontrolünü kaybeder.
Web 3.0 kavramının arkasındaki bir diğer önemli kişi ise World Wide Web'in (Dünya Çapında Ağ) yaratıcısı bilgisayar mühendisi Tim Berners-Lee'dir. Lee, web'in geleceğini yönelik fikirlerini 1999'da paylaşmıştır:
Web'in (ve buradaki bilgisayarların) Web üzerindeki tüm veriyi (içerik, bağlantılar ve bilgisayarlarla insanlar arasındaki işlemler) analiz edebilme becerisine sahip olmasını hayal ediyorum. Bunu mümkün kılacak bir "Semantik Web" henüz yaratılmadı fakat yaratıldığında alım satımda, bürokraside ve günlük hayatlarımızda sürekli kullanılan mekanizmalar makinelerin birbirleriyle konuşmaları aracılığıyla idare edilecek.
İnternetin gelişiminin kısa bir tarihi
Web 3.0'ı daha iyi anlamak için şu anda nerede olduğumuza ve buraya nereden geldiğimize bakalım. Son yirmi yıl içinde çok büyük değişiklikler yaşanmıştır:
Web 1.0
Orijinal internet bize, şu anda Web 1.0 olarak bilinen bir deneyim sunmuştur. Terim, 1999 yılında yazar ve web tasarımcısı Darci DiNucci tarafından Web 1.0 ve Web 2.0 arasındaki farklı tanımlamak üzere yaratılmıştır. 1990'ların başında web siteleri, bilgileri yalnızca gösterebilen sabit HTML sayfaları kullanılarak yaratılmaktadır. Kullanıcıların verileri değiştirmesi ya da kendi verilerini yüklemesi mümkün değildir. Sosyal etkileşimler yalnızca basit sohbet programları ve forumlarla kısıtlıdır.
Web 2.0
90'ların sonunda daha interaktif bir internete yönelim başlamıştır. Web 2.0 ile kullanıcılar veri tabanları, sunucu taraflı süreçler, formlar ve sosyal medya aracılığıyla web siteleriyle etkileşim kurabilmiştir. Bu araçlar, web deneyimini statikten dinamiğe dönüştürmüştür.
Gelecek ve Web 3.0
Web 1.0, 2.0 ve 3.0 arasındaki farkları görmek için aşağıdaki tablomuzu inceleyebilirsiniz:
Web 1.0 | Web 2.0 | Web 3.0 | |
İçerik | Kullanıcılar için pasif etkileşim | Topluluk platformları ve kullanıcılar tarafından oluşturulmuş içerikler | İçerik yaratıcıları için kullanıcı mülkiyeti |
Teknolojiler | HTML | Dinamik HTML, Javascript | Blockchain, yapay zeka, makine öğrenmesi |
Sanal ortamlar | Yok | Bazı temel 3D kullanımı | 3D, sanal gerçeklik, artırılmış gerçeklik |
Reklamlar | Rahatsız edici (banner vs.) | İnteraktif | Kullanıcı davranışına göre hedef odaklı |
Veri saklama | Web sitelerinin kendi sunucularında saklanır | Büyük teknoloji devlerine ait | Kullanıcılar arasında dağıtılmış |
Hedef kitle | Bireysel kullanıcılar | Belirli kullanıcı toplulukları | Birden fazla platform ve cihaz üzerinden birbiriyle bağlantı halindeki kullanıcılar |
Web 3.0'ın başlıca özellikleri
Web 3.0'ın tam olarak benimsenmesine henüz uzun bir zaman vardır, fakat temel kavramları neredeyse tanımlanmıştır. Aşağıdaki dört konu genellikle Web 3.0 geleceğinin en önemli özellikleri olarak sıralanır.
Semantik biçimlendirme
Zamanla makinelerin veriyi ve insanların yarattıkları içerikleri anlama becerisi gelişmiştir. Fakat semantiklerin tam olarak anlaşıldığı sorunsuz bir deneyim yaratmanın önünde hala uzun bir yol vardır. Örneğin, "kötü" kelimesinin kullanımı bazı durumlarda, örneğin mecazen "iyi" anlamına gelebilir. Bir makine için bunu anlamak son derece zordur. Fakat Büyük Veri ve üzerinde çalışabileceği daha fazla bilgi sayesinde yapay zeka, web'de yazdıklarımızı daha iyi bir şekilde anlamaya ve bu bilgileri sezgisel olarak sunmaya başlamıştır.
Blockchain ve kripto paralar
Veri mülkiyeti, çevrimiçi ekonomiler ve merkeziyetsizlik, Gavin-Wood'un Web3 geleceğinin önemli ögeleridir. Bu konuların her birini birazdan derinlemesine inceleyeceğiz, fakat blockchain bu hedeflerin birçoğuna ulaşmak için denenmiş ve test edilmiş bir sistem sunar. Bir kişinin varlıkları tokenleştirme, bilgiyi zincir üzerine taşıma ve dijital bir kimlik oluşturma gücüne sahip olması, Web 3.0'ın ortaya çıkmasına imkan tanıyan çok önemli inovasyonlardır.
3D görselleştirme ve etkileşimli görünüm
Basitçe ifade edecek olursak, web'in görünümü çok büyük oranda değişecektir. Sanal gerçeklikleri bile kapsayan üç boyutlu çevrelere doğru bir yönelim halihazırda mevcuttur. Meta evren, bu deneyimlere öncülük eden alanlardan biridir ve 3D video oyunlarıyla sosyalleşmeye daha şimdiden çok kişi aşinadır. Kullanıcı arayüzü (UI) ve kullanıcı deneyimi (UX) alanları da bilgiyi web kullanıcılarına daha sezgisel yollarla sunma üzerine çalışmaktadır.
Yapay zeka (YZ)
Yapay zeka, insanlar tarafından yaratılmış içerikleri makineler tarafından okunabilir verilere çevirmenin anahtarıdır. Günümüzde de müşteri hizmetleri otomatik yanıt hizmetleriyle sıkça karşılaşmaktayız, fakat bu yalnızca başlangıçtır. Yapay zeka, veriyi hem bize sunabilir hem de düzenleyebilir. Bu sayede de Web 3.0 için çok yönlü bir araç haline gelir. Daha da iyisi yapay zeka öğrenecek ve kendini geliştirecek, böylece gelecekte insanlar tarafından yapılması gereken geliştirmelerin yükünü azaltacaktır.
Web 3.0'ı kendinden öncekilerden üstün kılan nedir?
Web 3.0'ın başlıca özelliklerinin bir araya gelmesi, teoride birçok avantaj sunacaktır. Fakat tüm bu avantajların altta yatan teknolojinin başarısına dayandığı unutulmamalıdır:
Kripto, Web 3.0'a hangi açılardan uygundur?
Web 3.0 söz konusu olduğunda, blockchain ve kripto çok büyük bir potansiyele sahiptir. Merkeziyetsiz ağlar daha bilinçli veri mülkiyeti, yönetişim ve içerik yaratımı için başarıyla teşvikler yaratır. Kriptonun Web 3.0'a en fazla hitap eden özelliklerinden bazıları şunlardır:
Web 3.0 kullanım alanları
Web 3.0 halen geliştirilme aşamasında olsa da günümüzde kullanımda olan bazı örnekler mevcuttur:
Siri ve Alexa sanal asistanları
Hem Apple Siri hem de Amazon Alexa, Web 3.0 için birçok koşulu yerine getiren sanal asistanlık hizmetleri sunar. Yapay zeka ve doğal dil işleme süreçleri, her iki hizmetin de insan sesiyle gelen komutları daha iyi anlamasına yardımcı olur. Siri ve Alexa'yı kullanan kişi sayısı arttıkça, bu uygulamaların yapay zekalarının önerileri ve etkileşimleri de gelişir. Bu da Web 3.0 dünyasına ait semantik olarak akıllı bir web uygulamasına harika bir örnek ortaya koyar.
Bağlantılı akıllı evler
Web 3.0'ın en önemli özelliklerinden biri aynı anda her yerden ulaşılabilir olmasıdır. Bu da verilerimize ve çevrimiçi hizmetlere birden fazla cihaz üzerinden erişebileceğimiz anlamına gelir. Evlerimizin ısıtmasını, klimasını ve diğer özelliklerini kontrol eden sistemler bunu artık daha akıllı ve bağlantılı bir şekilde yapabilir. Akıllı eviniz ne zaman evden çıktığınızı ya da eve geldiğinizi, evin ne kadar sıcak ya da soğuk olmasını istediğinizi bilebilir. Bu ve benzeri bilgileri de daha kişiselleştirilmiş bir deneyim yaratmak için kullanabilir. Daha sonra siz de nerede olursanız olun, telefonunuzdan ya da çevrimiçi başka bir cihazdan bu hizmete erişebilirsiniz.
Son Söz
İnternet uzun bir süredir gelişim halinde ve şüphesiz ki gelecekte de gelişmeye ve değişmeye devam edecek. Kullanılabilir verilerin, web sitelerinin ve uygulamaların artmasıyla daha sarmalayıcı bir web deneyimine geçiyoruz. Web 3.0'ın halen kesin bir tanımı olmasa da birçok yenilik şimdiden hayata geçmiş durumda. Gittiğimiz yönü görmek oldukça kolay ve tabi ki blockchain de Web 3.0 geleceğinin önemli bir parçası olacak gibi gözüküyor.