Негізгі тұжырымдамалар
Биткоин – ең алғаш жасалған криптовалюта. Ол 2008 жылы жасалды және 2009 жылы Сатоши Накамото деген жалған атпен іске қосылды.
Биткоин жария тізілім сияқты істейтін блокчейн технологиясында жұмыс істейді. Барлық Биткоин транзакциялары әлем бойынша таралған түйіндер желісі арқылы расталады.
Биткоин орталықтандырылмаған, жария және ашық көз ретінде дәстүрлі қаржылық жүйелер үшін танымал баламаға айналды.
Биткоин дегеніміз не?
Биткоин – іс жүзінде цифрлық валюта. Ол 2008 жылы жарияланған (және 2009 жылы іске қосылған) ең алғаш жасалған криптовалюта. Биткоин оны пайдаланушыларға биткоиндар (кіші әріппен «b» немесе қысқаша «BTC») деп аталатын цифрлық валютаны жіберуге және қабылдауға мүмкіндік береді.
Үкіметтер шығаратын дәстүрлі фиат валюталарына (мысалы, доллар немесе еуро) қарағанда Биткоин орталықтандырылмаған, яғни бірде-бір мекеме, үкімет немесе ұйым оны бақыламайды. Транзакциялар банктердің немесе қаржы институттарының делдал ретіндегі қызметінсіз, тең деңгейлі жолмен жүргізіледі.
Биткоинды өте тартымды ететін нәрсе – оның цензураға төзімділігі, қаражатты екі есе жұмсау мүмкін еместігі және транзакцияларды кез келген уақытта және кез келген жерде жасау мүмкіндігі.
Биткоин қалай жұмыс істейді?
Биткоин барлық транзакцияларды жазатын жария тізілім болатын блокчейн технологиясында жұмыс істейді. Демек әрбір Биткоин транзакциясы жария, тексерілетін және қауіпсіз болады.
Блокчейнді әр блокта транзакциялар туралы ақпараттар сақталатын блоктар тізбегі ретінде елестетіп көріңіз. Біреу Биткоинды пайдаланған сайын, оның транзакциясы блокчейнге қосылады және бұл жазба компьютерлердің ғаламдық желісінде (түйіндер деп аталады) сақталады.
Бұл таратылған желі бірде-бір тарап деректерді басқара алмайтындығына кепілдік береді. Кез келген адам Биткоинның ашық көзді бағдарламалық жасақтамасын жүктеп алу арқылы экожүйеге қатыса алады.
Орталықсыздандыру: Биткоин желісінің блокчейні компьютерлердің таратылған желісі арқылы қамтамасыз етіліп, ешқандай орталық органға тізілімді бақылатпайды.
Тұрақтылық: транзакция блокчейнге қосылғаннан кейін оны өзгерту немесе жою мүмкін емес.
Қауіпсіздік: транзакциялар криптография арқылы кодталады және әрбір блокты тексеру күрделі математикалық жұмбақтарды шешуді талап етеді, бұл процесс «майнинг» деп аталады.
BTC транзакциясының мысалы
Алиса BTC транзакциясын Бобқа жібергенде, блокчейн дерекқоры олардың баланстарын жаңартады (мысалы, Алисадан 1 BTC алып тастау және Бобтың балансына 1 BTC қосу арқылы). Бұл Алиса (бәрі көре алатын) қағазға Бобқа 1 BTC беретінін жазып жатқан сияқты.
Боб сол қаражатты Кэролға жіберейін дегенде, желі оның жеткілікті BTC балансы бар-жоғын оңай тексере алады. Блокчейн барлық Биткоин транзакцияларын бақылайтын және пайдаланушылардың баланстарын жаңартып отыратын цифрлық тізілім ретінде әрекет етеді.
Желі орталықсыздандырылғандықтан, барлық қатысушылардың (түйіндердің) құрылғыларында сақталған дерекқордың бірдей көшірмесі (блокчейн журналы) болады. Сондықтан олар жаңа ақпаратты синхрондау үшін үнемі байланыста болуы керек.
Биткоин майнингі
Биткоин майнингі – Биткоин желісін қорғайтын және транзакцияларды растайтын процесс. Пайдаланушы BTC транзакциясын жасағанда, олар оны «майнерлер» деп аталатын басқа түйіндер растайтын желіге таратады.
Басқаша айтқанда, майнинг транзакцияларды тексеру және оларды блокчейн дерекқорына (тізілімге) жазу процесін білдіреді. Бұл үшін майнерлер көп есептеу қуатын қажет ететін күрделі математикалық есепті шешіп жарысады.
Жұмбақты шешкен бірінші майнер блокчейнге транзакциялардың жаңа блогын қоса алады. Есесіне олар жаңа биткоиндармен марапатталады. Майнингтің жоғары құны желіні қауіпсіз ететін нәрселердің бірі, ал майнерлерге берілетін блок сыйақылары «жаңа» биткоиндардың жалғыз көзі болып табылады. Әрбір өндірілген блок жалпы ұсынысқа монеталардың белгілі бір мөлшерін қосады.
Жұмыс дәлелі (PoW)
Блокчейннің қауіпсіздігі мен тұтастығын қамтамасыз ету үшін Биткоин жұмыс дәлелі (PoW) деп аталатын консенсус механизмін пайдаланады. Бұл жоғарыда сипатталған майнинг процесінің маңызды бөлігі.
Жұмыс дәлелі (PoW) – цифрлық төлем жүйелерінде екі есе жұмсауды болдырмау үшін Биткоинмен бірге жасалған механизм. Биткоиннан басқа көптеген криптовалюталар блокчейн желісін қорғау әдісі ретінде жұмыс дәлелін (PoW) пайдаланады.
Майнерлер шешуі керек «күрделі математикалық есеп» туралы айтқанда, біз негізінен жұмыс дәлелі (PoW) туралы айтамыз. Ол блокты жасау үшін қымбат, бірақ жарамдылығын растау үшін арзан етіп әзірленген. Біреу жарамсыз блокпен алдауға тырысты делік. Бұл жағдайда желі оны бірден қабылдамайды және майнер майнинг шығынын өтей алмайды.
Биткоин не үшін пайдаланылады?
Биткоин негізінен цифрлық валюта және құндылық қоймасы ретінде пайдаланылады. Оны дәстүрлі валюталарға ұқсас онлайн немесе жеке сатып алу үшін пайдалануға болады. Көптеген бизнес түрлері Биткоинды төлем әдісі ретінде қабылдауда. Бұлардың қатарында интернетте сатушылардан бастап сауда дүкендеріне дейін бар.
Сондай-ақ сіз Биткоинды бүкіл әлем бойынша кез келген адамға ақшаны дәстүрлі банктер мен ақша аудару қызметтерімен салыстырғанда төмен транзакциялық алымдармен әрі жылдам жіберу үшін пайдалана аласыз.
Көптеген адамдар Биткоинды инвестиция ретінде сатып алып, оның құны одан әрі өседі деп үміттенеді. BTC бағасының құлдилау мүмкіндігіне байланысты кейбір инвесторлар оны портфельдерін әртараптандыру және ұзақ мерзімді перспективада инфляциядан хедждеу әдісі ретінде қарастырады.
Биткоинды кім жасады?
Биткоин алғаш рет 2008 жылы Сатоши Накамото «Биткоин: тең деңгейлі электронды қолма-қол ақша жүйесі» атты ақ қағазды жариялаған кезде таныстырылды. Бұл құжат үкіметтерге немесе банк жүйесіне сенбей орталықтандырылмаған жүйеде жұмыс істейтін жаңа цифрлық валютаны ұсынды.
2009 жылдың қаңтарында Bitcoin протоколы шығарылды және бірінші биткоин транзакциясын Сатоши Накамото мен Хэл Финни есімді бағдарламашы өзара орындады. Транзакция барысында Накамотодан Финниге он биткоин жіберілді.
Бірінші транзакциядан кейін көп адамдар Биткоинды зерттеп, оған қосыла бастады. Цифрлық валюта Биткоинның орталық органсыз немесе делдалсыз жұмыс істей алатындығын көрсету арқылы технологиялық энтузиастардың шағын қауымдастығы арасында танымал бола түсті.
Биткоин-пицца – Биткоин тарихындағы тағы бір маңызды кезең, себебі бұл биткоиндар шынайы әлемде транзакция үшін айырбас құралы ретінде қолданылған алғаш сәт болып белгіленді. 2010 жылдың 22 мамырында Ласло Ханьеч атты бағдарламашы екі пицца сатып алу үшін 10 000 биткоинды пайдаланып, тарихқа енді. Бұл транзакция «Биткоин-пицца күні» ретінде белгілі болды және қазір жыл сайын 22 мамырда атап өтіледі.
Сатоши Накамото деген кім?
Сатоши Накамотоның жеке басы құпия болып қала береді. Сатоши әлемнің кез келген жеріндегі адам немесе әзірлеушілер тобы болуы мүмкін. Бұл атау жапон тілінен шыққан, бірақ Сатошидің ағылшын тілін жетік меңгеруі көптеген адамдарды оның ағылшын тілінде сөйлейтін елден екеніне сендірді.
Сатоши блокчейн технологиясын ойлап тапты ма?
Биткоин көптен бері қолданылып келе жатқан бірқатар технологияларды біріктіреді және оған блокчейн технологиясы кіреді. Мұндай өзгермейтін деректер құрылымдарын пайдалануды Стюарт Хабер мен В. Скотт Сторнетта құжаттардың уақытын белгілеу жүйесін ұсынған 1990 жылдардың басынан байқауға болады. Бұл ретте бүгінгі блокчейндер сияқты деректерді қорғау және оның бұрмалануын болдырмау үшін криптографиялық әдістер басшылыққа алынды. Бірақ Биткоин сол кездегі басқа цифрлық төлем жүйелерін мазалап жүрген қос шығын мәселесін шешуде революциялық жаңалық болды.
Қанша биткоин бар?
Протокол биткоиндардың максимум санын 21 миллион монета деңгейінде белгілейді. 2024 жылдың қыркүйегіндегі деректер бойынша олардың 94%-дан астамы өндірілді, бірақ қалғанын өндіруге жүз жылдан астам уақыт қажет. Бұл шамамен төрт жыл сайын майнинг үшін сыйақыны азайтатын Биткоинды теңдей бөлу деп аталатын мерзімдік іс-шараларға байланысты.
Биткоинды теңдей бөлу дегеніміз не?
Биткоинды теңдей бөлу процесі майнерлерге ұсынылатын блок сыйақысын азайтатын мерзімдік теңдей бөлу іс-шараларын білдіреді. Келесі Биткоинды теңдей бөлу процесі 2024 жылдың 19 сәуірінде болған соңғы теңдей бөлуден кейін шамамен төрт жыл өткен соң, яғни 2028 жылы болады деп күтілуде.
Биткоинды теңдей бөлу процесі монеталардың тұрақты қарқынмен шығарылуын қамтамасыз етіп, болжалды мөлшерлемемен жақсара түсуіне жағдай жасайтын экономикалық модель негізі болып табылады. Монеталық инфляцияның мұндай бақыланатын қарқыны биткоин мен шексіз ұсынысы бар дәстүрлі фиат валюталары арасындағы негізгі айырмашылықтардың бірі болып табылады.
Биткоин қауіпсіз бе?
Биткоинмен байланысты негізгі тәуекелдердің бірі – бұзу және ұрлау ықтималдығы. Мысалы, фишинг алаяқтықтарында хакерлер пайдаланушыларды алдап, кіру деректемелерін немесе жеке кілттерін анықтау үшін әлеуметтік инженерия әдістерін пайдаланады. Хакер пайдаланушының шот немесе крипто әмиянына кіргеннен кейін, жәбірленушінің биткоиндарын өз әмиянына аудара алады.
Хакерлердің биткоиндарды ұрлауының тағы бір жолы – зиянды бағдарлама немесе бопсалаушы бағдарлама арқылы шабуылдау. Хакерлер пайдаланушының компьютеріне немесе мобильді құрылғысына пайдаланушының Биткоин әмиянына кіруге мүмкіндік беретін зиянды бағдарламаны жұқтыруы мүмкін. Кейбір жағдайларда хакерлер пайдаланушының файлдарын шифрлау және олардың құлпын ашу үшін биткоиндармен төлеуді талап ету мақсатында бопсалау бағдарламасын пайдалануы мүмкін.
Биткоин транзакциялары қайтымсыз болғандықтан және ешбір мемлекеттік органмен сақтандырылмайтындықтан, пайдаланушылар өздерінің биткоин активтерін қорғауға арналған сақтық шараларын орындауы керек. Бұл күшті құпиясөздерді пайдалануды, 2 факторлы аутентификацияны және биткоиндарды хакерлерге қол жеткізе алмайтын қауіпсіз крипто әмиянында сақтауды қамтиды. Сондай-ақ Биткоинға қатысты бағдарламалық жасақтамаларды міндетті түрде тек сенімді көздерден жүктеп алу керек.
Биткоинға қатысты тағы бір қауіп – бағаның құбылмалылығы. Биткоинның құны қысқа уақыт аралығында жоғары қарқынмен ауытқиды, сондықтан ол бағаның ауытқуына және ықтимал шығындарға дайын емес адамдар үшін қауіпті инвестиция болады.
Қорытынды ойлар
Биткоин қарапайым бастауларынан ұзақ жол кешіп, көптеген қолдану жағдайлары арқылы әлем мойындаған криптовалютаға айналды. Биткоинды күнделікті транзакциялар үшін пайдалануға, болашаққа инвестициялауға немесе оның технологиясына қызықсаңыз, Биткоин қалай жұмыс істейтінін түсіну өте маңызды.
Биткоин болашағы әлі жазылуда, бірақ оның тұрақты екені анық. Оны көптеген компаниялар қабылдайтындықтан және инвестициялау мақсатында пайдаланатын адамдар көп болғандықтан, Биткоин адамдардың ақша туралы ойлау тәсілін өзгертуде.
Қосымша оқитын материалдар
Жауапкершіліктен бас тарту туралы мәлімдеме және қауіп туралы ескерту: Бұл мазмұн сізге тек жалпы ақпарат беру мақсатында қандай да бір мәлімдемесіз немесе кепілдіксіз ұсынылады. Ол қаржылық кеңес ретінде түсінілмеуі керек және қандай да бір нақты өнімді немесе қызметті сатып алуды ұсынуға арналмаған. Сізге тиісті кәсіби кеңесшілерден кеңес алу керек. Егер мақаланы үшінші тарап авторы жазған болса, айтылған пікірлер үшінші тарап авторының пікірлері екенін және Binance Academy көзқарасын білдірмейтінін ескеріңіз. Қосымша мәліметтер алу үшін осы жерден толық бас тарту туралы мәлімдемемізді оқыңыз. Сандық активтердің бағасы құбылмалы болуы мүмкін. Инвестицияңыздың құны төмендеуі немесе жоғарылауы және инвестицияланған соманы қайтара алмауыңыз мүмкін. Инвестициялық шешімдеріңізге тек сіз жауаптысыз және Binance Academy сізде туындауы мүмкін шығындарға жауапты емес. Бұл материал қаржылық, заңдық немесе басқа да кәсіби кеңес ретінде қабылданбауы керек. Қосымша ақпарат алу үшін Пайдалану шарттарын және Тәуекел туралы ескертуді қараңыз.