Kısa Özet
Tezos, ağ yükseltmeleri için kullanılan dahili yönetişim mekanizmalarıyla öne çıkan bir blockchain projesidir. Tezos blockchainindeki değişiklikler, belirli miktarda Tez (XTZ) tutan kişilerin kod teklifleri sunması ve daha sonra da bu tekliflerin ağdaki eşler tarafından oylanmasıyla gerçekleştirilir. Tezos kendi kendini değiştirebildiği için ağ yükseltmeleri sorunsuzdur ve sert çatallanmalara gerek duyulmaz.
Giriş
Akıllı sözleşme platformları, kripto sektörünün en kalabalık ve rekabetin en yüksek olduğu alanlarından biridir. Bu alanın olgunlaşabilmesi için mevcut teknolojik sorunların çözülmesi çok önemli olsa da temel katmandaki akıllı sözleşme altyapısına yönelik yüksek talebi karşılamak için farklı birçok yaklaşım vardır.
Tezos, organik ve coşkulu bir küresel topluluğun temeli haline gelerek blockchain dünyasının önde gelen aktörlerinden biri konumuna yerleşmiştir. Tezos'un Tez (XTZ) tokeni, merkeziyetsiz finans, sanat, oyunlar ve çok daha fazlasına aktif olarak katılım sağlayan kullanıcılardan oluşan büyümekte olan bir ekosistemde kullanılmaktadır.
Tezos (XTZ) nedir?
Tezos, merkeziyetsiz uygulamaları ve akıllı sözleşmeleri desteklemek ve çalıştırmak için geliştirilmiş bir blockchaindir. İlk olarak 2014 yılında ortaya atılan Tezos ana ağı 2018'de kullanıma sunulmuş ve Ethereum ağına rakip olarak istikrarlı bir büyüme ve ivme sergilemiştir.
Tezos ekosistemi, Tezos blockchainine yönelik farkındalığı ve ağın benimsenmesini artırmaya yönelik girişimlerden sorumlu, kar amacı gütmeyen İsviçre kuruluşu Tezos Vakfı da dahil olmak üzere dünya genelinde birkaç birim tarafından desteklenmektedir.
Tezos, Temmuz 2017'de bir fon toplama etkinliği düzenleyerek 232 milyon USD toplamıştır. Bu da onu bugüne kadar en fazla fon toplayan blockchain projelerinden biri haline getirmektedir. 2018'de Tezos ana ağı başarıyla kullanıma sunulmuş ve ayı piyasası süresince gelişmeye devam etmiştir.
Tezos (XTZ) nasıl hizmet görür?
Tezos'taki akıllı sözleşmeler, Tezos'a özel Michelson programlama dilini kullanır ve genellikle SmartPy, Ligo ya da Archetype gibi Michelson'a çevrilen daha ileri seviye diller kullanılarak yazılır. Ağda işlem gerçekleştirmek için gas kullanılır. Bu gas, Tezos kripto parası Tez (XTZ) cinsinden ücretlere dönüştürülür.
Tezos bir Proof of Stake (PoS) blockchainidir. Teknik olarak, Tezos'a özgü bir uygulama olan olan Liquid Proof of Stake (LPoS) adında bir PoS türü kullanılır.
6.000'in üzerinde Tez tutan katılımcılar delege olabilir. "Baker" olarak adlandırılan bu kişiler yeni bloklar oluşturabilir, bunları imzalayabilir, Tezos blockchaininde yayınlayabilir ve diğer baker'ların oluşturduğu blokları onaylayabilir. Diğer yandan, bir token sahibi 6.000 Tez'e sahip değilse ya da gerekli donanımı kendisi kurmak istemiyorsa, coinlerini başka bir baker'a delege edebilir.
Tezos (XTZ) neden önemlidir?
Tezos, blockchain dünyasındaki diğer akıllı sözleşme platformlarından birkaç önemli farka sahiptir.
Tezos'un zincir üstü yönetişimi ve kendi kendini değiştirme mekanizmaları, blockchaine yapılacak yükseltmeler konusunda mutabakat sağlamanın yanı sıra bu yükseltmelerin bir sert çatallanmaya ihtiyaç duyulmadan gerçekleştirilebilmesine de imkan tanıyacak bir şekilde tasarlanmıştır. Bitcoin'in ünlü sert çatallanması Bitcoin Cash, mutabakat sağlanamadığı için yapılmıştır. Tezos, bu tarz senaryoların önüne geçmeyi hedeflemektedir.
Tezos, kendi kendini değiştirebilmesi sayesinde sürekli değişmekte olan yasal düzenlemelere ve teknolojilere kolayca uyum sağlayabilir. Tezos yükseltmeler yapabilir ve kesinti yaşamadan çalışmaya devam edebilir ve hatta mutabakat mekanizması gibi temel bileşenler bile değiştirilebilir. Ithaca 2 protokol yükseltmesi bunun bir örneğidir. Bunun aksine, Ethereum 2.0 Ethereum için büyük bir değişim olacak, aslında yeni ve farklı bir blockchainin yaratılmasını gerektirecektir.
Tezos (XTZ) yönetişimi
Tezos'taki yükseltmeler zincir üstü bir yönetişim modeliyle gerçekleştirilir. Blockchaindeki değişiklikler, delegeler tarafından kod güncellemeleriyle gönderilir. Daha sonra da paydaşlar oy vererek bu değişiklikleri onaylar ya da reddeder.
Bu zincir üstü yönetişim modeli sayesinde, blockchain için teklif edilen değişikliklerin delegeler tarafından onaylanması durumunda her an radikal değişiklikler yapılabilir. Bunlar, işlem ücretlerinin ve baking sürecinin değiştirilmesi gibi sistem değişikliklerini ve hatta mutabakat algoritması kadar temel bir konuyu bile kapsayabilir! Bu model, sistemi daha iyi hale getirecek yeni kuralları ve yapılacak değişiklikleri tartışan faal bir topluluğun oluşturulmasına da neden olur.
Örneğin Nisan 2022'de Tezos, mutabakat algoritmasını Cosmos protokolünün öncülüğünü yaptığı Tendermint'ten modellenen bir algoritma olan "Tenderbake" ile değiştirmiştir. Kasım 2020'de ise gas tüketimini yaklaşık %75 azaltan Delphi güncellemesi yapılmıştır. Bu yükseltmeler, Tezos blockchaini üzerinde DeFi geliştirmeleri için önemli olabilir. Aynı zamanda, zincir üstü yönetişimin yeniliklere nasıl çabukça uyum sağlayabileceğini de gösterebilir ve hatta blockchain sektöründen başarılı fikirlerin entegre edilmesini bile mümkün kılabilir.
➟ Kripto para dünyasına girmek mi istiyorsunuz? Binance'ten Bitcoin (BTC) alabilirsiniz!
Tezos'un (XTZ) kullanım alanları
Tıpkı diğer blockchain ağları gibi Tezos da finansal işlemleri asgari güvenle doğrulamanın hızlı bir yoludur.
Kasım 2019'da Gendarmerie'nin siber suçlar bölümü (C3N), adli harcamalarının doğrulanması için Tezos'u kullanan ilk devlet kurumu olmuştur.
Tezos; gayrimenkul, sanat eserleri ve mücevherat gibi likit olmayan varlıkların mülkiyetinin devredilmesi için de kullanılabilir. Örneğin MountX adlı bir şirket, Meksika'daki gayrimenkullerin tokenleştirilmesi için Tezos'tan faydalanmaktadır.
Tezos NFT ekosistemi Manchester United, Ubisoft, Redbull Racing, McLaren ve diğer birçok büyük markayı kendine çekerek son derece popüler bir hale gelmiştir.
Tezos (XTZ) nasıl saklanır?
Tez ya da XTZ coin, Trust Wallet gibi birçok yazılım cüzdanı da dahil olmak üzere önde gelen cüzdanların çoğunda saklanabilir.
Tez coinlerinizi üçüncü taraf yazılımlar aracılığıyla Ledger ya da Trezor donanım cüzdanlarında da saklayabilirsiniz.
Tez'lerinizi stake etmek istiyorsanız, Binance Earn'deki Kilitli Staking ürünlerini inceleyebilirsiniz.
Son Söz
Tezos, Ethereum'la aynı seviyede ağ hareketliliğine ve geliştirilen DApp sayısına sahip olmasa da bunun nedeni blockchainin özelliklerden yoksun olması değildir.
Dinamik yükseltmelere ve zincir üstü oylama sürecine yönelik benzersiz yaklaşımı Tezos'u çoğu rakibine kıyasla daha çevik bir platform haline getirmektedir ve bu da uzun vadede büyük bir avantaj sağlayabilir.
Tezos; ağın merkeziyetsiz olmasına, enerji verimliliğine, kullanıcı kontrolüne yaptığı vurguya değer veren ve yaratıcı kişilerden oluşan organik bir topluluğu kendisine çekmiştir.
Tezos, hem devletten hem de sektörden kullanıcıların ilgisini çekebilecek özellikler olan kullanılabilirlik ve değişimlere ayak uydurabilme becerilerini kanıtlamıştır.