Kısa Özet
Kripto para madenciliği, blockchain işlemlerini doğrular ve onaylar. Yeni kripto paralar da bu süreç ile oluşturulur.
Madenciler tarafından yapılan iş yoğun bir hesaplama kaynağı kullanımını gerektirse de bir blockchain ağını güvende tutan da budur.
Kripto Madenciliği Nedir?
Kripto madenciliği, İş İspatı (PoW) mutabakat mekanizmasına dayalı Bitcoin gibi kripto paraların güvenliğini ve merkeziyetsizliğini sağlar. Kullanıcı işlemlerinin doğrulanma ve blockchain'in herkese açık kayıt defterine eklenme sürecidir. Dolayısıyla madencilik, Bitcoin'in merkezi bir otoriteye ihtiyaç duymadan faaliyet göstermesine imkan tanıyan çok önemli bir unsurdur.
Madencilik faaliyetleri, mevcut arza yeni coin'lerin eklenmesinden de sorumludur. Fakat kripto madenciliği, madencilik sürecini yöneten ve herhangi birinin keyfi olarak yeni coin'ler oluşturmasını engelleyen sabit kodlanmış bir dizi kural uyarınca yapılır. Bu kurallar, dayanak kripto para protokollerinde yerleşiktir ve binlerce düğümden oluşan ağın tamamı tarafından yürütülür.
Madenciler, yeni kripto para birimleri oluşturmak için hesaplama güçlerini kullanarak karmaşık kriptografik bulmacaları çözer. Bulmacayı çözen ilk madenci, blockchain'e yeni bir işlem bloku ekleme ve bunu ağa yayınlama hakkına sahiptir.
Kripto madenciliğinde süreç nasıl işler?
Yeni blockchain işlemleri bellek havuzu adı verilen bir havuza gönderilir. Bir madencinin görevi, beklemede olan bu işlemlerin geçerliliğini doğrulamak ve işlemleri bloklar halinde organize etmektir.
Bir bloku, diğer verilerin yanı sıra çeşitli işlemlerin kayıtlı olduğu bir blockchain kayıt defteri sayfası olarak düşünebilirsiniz. Bir madencilik düğümü onaylanmamış işlemleri bellek havuzundan almaktan ve bunları bir aday blokta bir araya getirmekten sorumludur.
Madenci daha sonra bu aday bloku geçerli, onaylanmış bir bloka dönüştürmeye çalışır. Bunu yapabilmek için çok fazla hesaplama kaynağı gerektiren karmaşık bir matematik problemini çözmesi gerekir. Madenci, başarıyla oluşturduğu her bir blok için işlem ücretlerinin yanı sıra, yeni çıkarılan kripto paralardan oluşan bir blok ödülü de kazanır. Sürecin nasıl işlediğini daha yakından inceleyelim:
1. Adım - İşlemlerin hash edilmesi
Blok madenciliğinin ilk adımı, beklemede olan işlemleri bellek havuzundan almak ve bunları teker teker bir hash fonksiyonundan geçirmektir. Bir veri parçasının hash fonksiyonundan geçirildiği her sefer, hash adı verilen, sabit boyutlu bir çıktı elde edilir.
Madencilik bağlamında her bir işlemin hash'i, tanımlayıcı işlevini gören, harf ve rakamlardan oluşan bir dizedir. İşlem hash'i, işlemde yer alan tüm bilgileri temsil eder.
Madenci, her bir işlemi teker teker hash etmenin ve listelemenin yanı sıra kendisine blok ödülünü gönderdiği özel bir işlem de ekler. Bu işleme coinbase işlemi adı verilir ve yeni coin'ler bu işlem sayesinde çıkarılır. Çoğu zaman, yeni bir bloka kaydedilen ilk işlem bu coinbase işlemidir. Bunun ardından da doğrulanmayı bekleyen tüm işlemler gelir.
2. Adım: Bir Merkle Ağacı oluşturma
Tüm işlemlerin hash edilmesinden sonra, bu hash'ler hash ağacı olarak da adlandırılan bir Merkle Ağacı şeklinde düzenlenir. Merkle ağacı, işlem hash'lerinin çiftler haline getirilmesi ve bu çiftlerin hash edilmesiyle oluşturulur.
Daha sonra bu yeni hash çıktıları tekrar çiftler haline getirilir ve bir kez daha hash edilir. Süreç, tek bir hash oluşturulana kadar devam eder. Bu son hash'e kök hash (ya da Merkle kökü) adı verilir ve kendisini oluşturmak için kullanılan daha önceki tüm hash'leri temsil eder.
3. Adım: Geçerli bir blok başlığı (blok hash'i) bulma
Blok hash'i, her bir blok için bir tanımlayıcı işlevini görür. Bu da tüm blokların benzersiz bir hash'e sahip olduğu anlamına gelir. Madenciler yeni bir blok oluştururken, yeni bir blok hash'i oluşturmak için bir önceki blokun hash'ini kendi aday blokunun kök hash'iyle birleştirir. Nonce adı verilen rastgele bir sayı da eklemeleri gerekir.
Yani bir madenci kendi aday blokunu doğrulamaya çalışırken kök hash'ini, bir önceki blokun hash'ini ve bir nonce'u bir araya getirmeli ve ardından bunların hepsini bir hash fonksiyonundan geçirmelidir. Amaç, geçerli bir hash bulana kadar bu süreci tekrarlamaktır.
Kök hash'i ve bir önceki blokun hash'i değiştirilemez. Dolayısıyla, madencilerin geçerli bir hash bulana kadar nonce değerini birkaç kez değiştirmesi gerekir. Çıktının (blok hash'inin) geçerli sayılabilmesi için protokol tarafından belirlenmiş belirli bir hedef değerin altında olması gerekir. Bitcoin madenciliğinde blok hash'i belirli sayıda sıfırla başlamalıdır ve buna madencilik zorluğu adı verilir.
4. Adım - Oluşturulan bloku yayınlama
Yukarıda bahsettiğimiz gibi madencilerin blok başlığını farklı nonce değerleriyle tekrar tekrar hash etmesi gerekir. Bu süreç, geçerli bir blok hash'i bulunana kadar devam eder. Geçerli hash'i bulan madenci bu bloku ağa yayınlar. Diğer tüm düğümler blokun ve hash'inin geçerli olup olmadığını kontrol eder ve geçerliyse yeni bloku kendi blockchain kopyasına ekler.
Bu noktada aday blok doğrulanmış bir blok haline gelir ve tüm madenciler bir sonraki blok üzerinde çalışmaya başlar. Geçerli bir blok hash'ini zamanında bulamayan tüm madenciler aday bloklarını bırakır ve madencilik yarışı baştan başlar.
Aynı anda iki blok kazılırsa ne olur?
Bazen iki madenci aynı anda geçerli bir blok yayınlar ve ağda rekabet halinde olan iki blok ortaya çıkar. Madenciler, kendilerine ulaşan ilk bloku esas alarak bir sonraki blok için çalışmaya başlar. Bu da ağın, geçici olarak blockchain'in iki farklı versiyonuna ayrılmasına neden olur.
Bu bloklar arasındaki rekabet, rakip iki bloktan birinin üzerine bir sonraki blok oluşturulana kadar devam eder. Yeni bir blok oluşturulduğunda, yeni oluşturulan bloktan önce gelen blok kazanan olarak kabul edilir. Kullanımından vazgeçilen bloka yetim blok veya bayat blok adı verilir. Bu bloku tercih etmiş tüm madencilerin kazanan blokun zinciri üzerinde çalışmaya geri dönmesi gerekir.
Madencilik Zorluğu Nedir?
Madencilik zorluğu, yeni blokların oluşturulma hızının sabit kalması ve yeni coin'lerin istikrarlı ve öngörülebilir bir hızla çıkarılması için protokol tarafından belirli aralıklarla düzenlenir. Zorluk, ağa tahsis edilen hesaplama gücü (hash oranı) miktarına göre ayarlanır.
Dolayısıyla, ağa yeni madenciler katıldığında ve rekabet arttığında hash etme zorluğu da artacak ve ortalama blok süresinin kısalması engellenecektir. Bunun aksine, madencilerin ağdan ayrılmaya karar vermesi durumunda hash etme zorluğu azalacak, böylece yeni bir blok oluşturmak kolaylaşacaktır. Bu ayarlamalar, ağın toplam hash gücünden bağımsız olarak blok süresini sabit tutar.
Kripto para madenciliği türleri
Kripto para madenciliğinin birkaç yolu vardır. Yeni donanımlar ve mutabakat algoritmaları ortaya çıktıkça ekipman ve süreçler de değişir. Madenciler, karmaşık kriptografik denklemleri çözmek için genellikle özel bilgisayar üniteleri kullanır. Kullanımı en yaygın madencilik yöntemlerinden bazılarını inceleyelim.
CPU madenciliği
Merkezi İşlem Birimi (CPU) madenciliğinde PoW modelinin gerektirdiği hash fonksiyonlarını gerçekleştirmek için bir bilgisayarın CPU'su kullanılır. Bitcoin'in ilk zamanlarında madencilik maliyeti ve giriş bariyeri düşüktü ve madencilik zorluğu standart bir CPU'nun üstesinden gelebileceği seviyedeydi. Bu da isteyen herkesin BTC'de ve diğer kripto paralarda madencilik yapmasına imkan tanımıştır.
Fakat daha fazla kişinin BTC madenciliği yapmaya başlamasıyla ağın hash oranı yükselmiş ve kârlı madencilik gitgide daha zor bir hale gelmiştir. Buna ek olarak, daha yüksek hesaplama gücüne sahip, madenciliğe özel donanımların ortaya çıkmasıyla CPU madenciliği en sonunda neredeyse imkansız bir hale gelmiştir. Günümüzde CPU madenciliği, tüm madencilerin özel donanımlar kullanması nedeniyle artık geçerli bir seçenek değildir.
GPU madenciliği
Grafik İşleme Birimleri (GPU), farklı birçok uygulamayı eş zamanlı olarak işlemek üzere tasarlanmıştır. Standart kullanım alanları video oyunları ve grafik oluşturma olsa da madencilik için de kullanılabilirler.
GPU'lar, popüler ASIC madencilik donanımlarına göre nispeten daha ucuz ve esnektir. GPU'lar bazı altcoin'lerin madenciliğini yapmak için kullanılabilseler de alınacak verim madencilik zorluğuna ve algoritmaya bağlıdır.
ASIC madenciliği
Uygulamaya Özel Entegre Devre (ASIC), yalnızca tek bir amaca hizmet etmek üzere tasarlanmıştır. Kriptoda ASIC, madencilik için tasarlanmış özel donanım anlamına gelir. ASIC madenciliği son derece verimli, fakat aynı zamanda pahalı da olmasıyla bilinir. ASIC madencileri, son teknoloji ürünü oldukları için bu donanımların fiyatı CPU ya da GPU'lardan çok daha yüksektir.
Buna ek olarak, ASIC teknolojisinin sürekli gelişim halinde olması da eski ASIC modellerini kârsız hale getirir. Dolayısıyla da donanımların sık sık yenilenmesi gerekir. Elektrik maliyetleri hariç tutulsa bile bu durum ASIC madenciliğini en pahalı madencilik yöntemlerinden biri haline getirir.
Madencilik havuzları
Başarılı ilk madenciye bir blok ödülü ödendiği için doğru hash'i bulma olasılığı son derece düşüktür. Madencilik gücünün küçük bir yüzdesini elinde tutan madencilerin kendi başlarına bir sonraki bloku bulma ihtimali çok düşüktür. Madencilik havuzları bu sorun için bir çözüm sunar.
Madencilik havuzları, blok ödüllerini kazanma ihtimallerini artırmak için kaynaklarını (hash güçlerini) bir araya getiren bir grup madenciden oluşur. Havuz başarıyla bir blok bulduğunda, havuzdaki madenciler katkıda bulundukları iş miktarı oranında ödülü bölüşür.
Madencilik havuzları bireysel madencilere donanım ve elektrik masrafı anlamında da fayda sağlayabilir, fakat bu havuzların madencilik dünyasındaki hakimiyeti ağda olası bir %51 saldırısına yönelik kaygılara neden olmuştur.
Bitcoin Madenciliği Nedir ve Madencilik Süreci Nasıl İşler?
Bitcoin, madenciliği yapılan kripto paralar arasında en popüler ve tanınmış olandır. Bitcoin madenciliği, İş İspatı (PoW) mutabakat mekanizmasına dayanır.
PoW, Satoshi Nakamoto tarafından yaratılmış olan orijinal blockchain mutabakat mekanizmasıdır ve 2008 yılında Bitcoin whitepaper'ı ile tanıtılmıştır. Kısaca açıklamak gerekirse PoW, bir blockchain ağının dağıtık tüm katılımcıları arasında üçüncü taraf aracılara ihtiyaç olmadan nasıl mutabakata varılacağını belirler. Bunu da kötü niyetli kişileri caydırmak için önemli miktarda işlemci gücü gerektirerek yapar.
Daha önce de bahsettiğimiz gibi bir PoW ağında işlemler, özel madencilik donanımlarını kullanarak karmaşık kriptografik bulmacaları çözmek için rekabet eden madenciler tarafından doğrulanır. Geçerli bir çözüm bulan ilk madenci, işlem blokunu blockchain'e yayınlayabilir ve blok ödülünü alır.
Bir blok ödülündeki kripto miktarı, blockchain'ler arasında farklılık gösterir. Örneğin, Bitcoin blockchain'inde madenciler Mart 2023 itibarıyla blok ödülü olarak 6,25 BTC alabilir. Bitcoin'in yarılanma mekanizması nedeniyle bir blok ödülündeki BTC miktarı her 210.000 blokta (yaklaşık her dört yılda) bir yarıya iner.
2023'te Kripto Madenciliği Kârlı mıdır?
Kripto para madenciliği yaparak para kazanmak mümkün olsa da dikkatli bir değerlendirme, risk yönetimi ve araştırma gerektirir. Madencilik; donanım maliyetleri, kripto para fiyatlarının dalgalanması ve kripto para protokol değişiklikleri gibi yatırımlar ve riskler de içerir. Madenciler, bu riskleri azaltmak için genellikle risk yönetimi uygular ve başlamadan önce madenciliğin potansiyel maliyet ve getirilerini değerlendirirler.
Kripto madenciliğinin kârlılığı birkaç etmene bağlıdır. Bunlardan biri de kripto para fiyatlarındaki değişimlerdir. Kripto para fiyatları yükseldiğinde, madencilik ödüllerinin itibari para değeri de artar. Bunun aksine, fiyatların düşmesiyle kârlılık da azalabilir.
Madencilik donanımlarının verimliliği de madenciliğin kârlılığını belirlemede çok önemli bir etmendir. Madencilik donanımları pahalı olabilir, bu nedenle madencilerin kazanabilecekleri potansiyel ödüllerle donanım maliyetini dengelemeleri gerekir. Dikkate alınması gereken bir diğer etmen de elektrik maliyetidir. Bu maliyet çok yüksekse kazançlardan daha ağır basabilir ve madenciliği kârsız bir hale getirebilir.
Buna ek olarak, hızla eskiyebilecekleri için madencilik donanımlarının nispeten daha sık yükseltilmesi gerekebilir. Yeni modeller eski modellerden daha iyi performans gösterecektir ve makinelerini yükseltmeye bütçeleri yetmeyen madenciler rekabet gücünü korumakta muhtemelen zorlanacaktır.
Son olarak da protokol seviyesinde değişiklikler yapılabilir. Örneğin, Bitcoin'in yarılanması blok madenciliği ödülünü yarıya indirdiği için madenciliğin kârlılığını etkileyebilir. Bunun yanında, Ethereum Eylül 2022'de PoW'dan Hisse İspatı (PoS) mutabakat mekanizmasına tamamen geçmiş ve madenciliği gereksiz bir hale getirmiştir.
Son Söz
Kripto para madenciliği, ağı güvenli tutmayı ve yeni coin'lerin istikrarlı bir şekilde çıkarılmasını sağladığı için Bitcoin ve diğer PoW blockchain'lerinin çok önemli bir unsurudur. Madencilik, madenciler için pasif gelir de sağlayabilir. Bu konuda daha fazla bilgiye adım adım talimatların yer aldığı Kripto Madenciliği Nasıl Yapılır? başlıklı makalemizden ulaşabilirsiniz.
Madenciliğin belirli avantaj ve dezavantajları vardır. En belirgin avantaj ise blok ödüllerinden gelir elde edebilmenizdir. Fakat elde edeceğiniz gelir, elektrik masrafı ve piyasa fiyatı gibi çeşitli etmenlerden etkilenebilir. Bu nedenle, kripto madenciliğine başlamadan önce kendi araştırmanızı (DYOR) yapmalı ve olası tüm riskleri değerlendirmelisiniz.
Ek Okumalar
Sorumluluk Reddi ve Risk Uyarısı: Bu içerik, size herhangi bir beyan veya garanti verilmeksizin yalnızca genel bilgi sunma ve eğitim amacıyla "olduğu gibi" sunulmaktadır. Bu içerik finansal, yasal veya diğer herhangi bir profesyonel tavsiye olarak yorumlanmamalıdır ve belirli bir hizmet veya ürünün satın alınmasını önerme amacı taşımamaktadır. Uygun profesyonel danışmanlarla görüşerek kendinize yönelik tavsiye almanız gereklidir. Üçüncü bir tarafça hazırlanan makalelerde yer alan görüşlerin bu üçüncü tarafa ait olduğunu ve Binance Academy'nin görüşlerini yansıtmayabileceğini lütfen dikkate alınız. Daha fazla bilgi için sorumluluk reddimizin tam metnini lütfen buradan okuyun. Dijital varlık fiyatları dalgalanabilir. Yatırımınızın değeri yükselebileceği gibi düşebilir de ve yatırım yaptığınız tutarı geri alamayabilirsiniz. Yatırım kararlarınızın tüm sorumluluğu size aittir ve Binance yaşanacak hiçbir kayıp için sorumluluk kabul etmez. Yatırım tavsiyesi değildir. Daha fazla bilgi için Kullanım Koşulları ve Risk Uyarısı bölümlerimize bakabilirsiniz.