Kripto Cüzdanı Türleri Nelerdir?

Kripto para cüzdanı nedir?

Kısaca, bir kripto para cüzdanı bir blockchain ağıyla etkileşim kurmanıza yardımcı olan bir araçtır. Farklı türdeki cüzdanlar üç gruba ayrılabilir: yazılım, donanım ve kağıt cüzdanlar. Çalışma mekanizmalarına bağlı olarak, soğuk ve sıcak cüzdanlar olarak da adlandırılabilirler. 

Kripto cüzdanı sağlayıcılarının büyük kısmı yazılım tabanlıdır, bu da yazılım cüzdanlarını donanım cüzdanlara kıyasla daha kolay kullanımlı hale getirir. Fakat, donanım cüzdanları en güvenli alternatiftir. Diğer yandan kağıt cüzdanlar, bir kağıda basılmış bir “cüzdan”dan oluşur fakat artık bu tür cüzdanlar modası geçmiş ve güvenilmez olarak kabul edilmektedir. 

Kripto para cüzdanları nasıl çalışır?

Yaygın inancın aksine, kripto paralar kripto cüzdanlarında gerçek anlamda tutulmazlar. Bunun yerine cüzdanlar, bir blockchainle etkileşim kurmak için gerekli araçları sağlarlar. Başka bir deyişle bu cüzdanlar, blockchain işlemleri aracılığıyla kripto para almak ve göndermek için gerekli olan bilgileri oluştururlar. Diğer şeylerin yanı sıra, bu tip bilgiler bir ya da daha fazla açık ve gizli anahtar eşinden oluşurlar. 

Bunun yanı sıra cüzdan, özel ve açık anahtara dayanarak oluşturulan ve alfanümerik bir  belirteç olan açık adresi de içerir. Bu tip bir adres özünde, coinlerin blockchain üzerinde gönderilebileceği belirli bir “lokasyon”dur. Bu da, fonların size gönderilebilmesi için diğer kişilerle açık adresinizi paylaşabileceğiniz fakat özel anahtarınızı kimseyle paylaşmamanız gerektiği anlamına gelir. 

Özel anahtar kullandığınız cüzdandan bağımsız olarak kripto paralarınıza erişebilmenizi sağlar. Yani bilgisayarınız ya da akıllı telefonunuz başkalarının eline geçse bile, karşılık gelen özel anahtar (ya da kurtarma cümlesi) elinizde olduğu sürece başka bir cihazdan fonlarınıza erişebilirsiniz. Coinlerin gerçek anlamda blockchainden ayrılmadığını, yalnızca bir adresten başka bir adrese transfer edildiğini de unutmamak gerekir. 

Sıcak ve soğuk cüzdan karşılaştırması

Daha önce belirtildiği gibi, kripto para cüzdanları çalışma şekillerine bağlı olarak “sıcak” ya da “soğuk” olarak tanımlanabilirler. 

Sıcak cüzdan, herhangi bir şekilde internete bağlı olan bir cüzdandır. Örneğin, Binance üzerinde bir hesap açtığınızda ve cüzdanlarınıza fon gönderdiğinizde, Binance’in sıcak cüzdanına fon yatırıyor olursunuz. Bu cüzdanların kurulumunun oldukça kolay olması ve fonlara hızla erişilebilmesi, bu tip cüzdanları alım satan yapan kişiler ve diğer sık kullanıcılar için kullanışlı hale getirir.  

Diğer yandan soğuk cüzdanların internet bağlantısı yoktur. Bunun yerine, anahtarları çevrimdışı şekilde saklamak için fiziksel bir araç kullanırlar. Bu da onları çevrimiçi hackeleme girişimlerine karşı dayanıklı hale getirir. Bu yöntem soğuk depolama olarak da bilinir ve uzun vadeli yatırımcılar ya da "HODLer"lar için özellikle kullanışlıdır.

Binance, kullanıcıların fonlarını korumak için, coinlerin yalnızca çok küçük bir yüzdesini sıcak cüzdanlarda tutar. Geri kalanlar internete bağlı olmadan, soğuk cüzdanlarda saklanır. Fonlarını merkezi bir borsada tutmak istemeyen kullanıcılar içinse Binance DEX bir alternatif sunar. Binance DEX, kendi özel anahtarınızın kontrolünü elinizde tutarken bir yandan da soğuk depolama cihazlarınızdan (donanım cüzdanı) doğrudan alım satım yapabilmenize imkan sunan merkeziyetsiz bir alım satım platformudur. 

Yazılım cüzdanlar

Yazılım cüzdanlarının birçok farklı türü vardır ve her biri de kendine has özelliklere sahiptir. Birçoğu bir şekilde internete bağlıdır (sıcak cüzdanlar). Aşağıda en yaygın ve en önemli yazılım cüzdanı türleri açıklanmaktadır: web, masaüstü ve mobil cüzdanlar.

Web Cüzdanları

Web cüzdanlarını kullanarak herhangi bir şey indirmek ya da yüklemek zorunda kalmadan bir tarayıcı arayüzüyle blockchainlere erişebilirsiniz. Buna hem borsa cüzdanları hem de diğer tarayıcı temelli cüzdan sağlayıcılar dahildir. 

Çoğu zaman, yeni bir cüzdan yaratabilir ve buna erişmek için kişisel bir parola oluşturabilirsiniz. Fakat, bazı hizmet sağlayıcılar sizin yerinize özel anahtarlarınızı tutar ve idare eder. Bu durum deneyimsiz kullanıcılar için daha kullanışlı olsa da, aslında tehlikeli bir uygulamadır. Eğer özel anahtarlarınızı kendi elinizde tutmuyorsanız, paranızı başkasına emanet ediyorsunuz demektir. Bu sorunu çözmek için, birçok web cüzdanı artık anahtarlarınızın idaresini tamamen ya da paylaşımlı kontrolle (çoklu-imzalar kullanarak) kendi elinizde tutmanıza izin verir. Yani, sizin için en uygun cüzdanın hangisi olduğuna karar vermeden önce her bir cüzdanın teknik yaklaşımının ne olduğunu öğrenmek önemlidir. 

Kripto borsaları kullanırken, size sunulan koruma araçlarından faydalanmalısınız. Binance Borsası çeşitli güvenlik önlemleri sunar. Bunların arasında cihaz yönetimi, çok-aşamalı kimlik doğrulaması, oltalama engelleme kodu ve çekim adresi yönetimi bulunur. 

Masaüstü Cüzdanları

İsminden de anlaşılacağı gibi bir masaüstü cüzdanı, indirebileceğiniz ve bilgisayarınız üzerinden kullanabileceğiniz bir yazılımdır. Web temelli versiyonların aksine masaüstü cüzdanları size anahtarlarınızın ve fonlarınızın tüm kontrolünü verir. Yeni bir masaüstü cüzdanı yarattığınızda, "wallet.dat" isimli bir dosya bilgisayarınızın sabit diskine kaydedilir. Bu dosya, kripto para adresinize erişmeniz için gerekli özel anahtar bilgisini içerir, bu yüzden dosyayı kişisel bir parolayla şifrelemeniz gereklidir. 

Eğer masaüstü cüzdanınızı şifrelerseniz, yazılımı çalıştırdığınız her sefer wallet.dat dosyasının okunabilmesi için parolanızı girmeniz gerekir. Eğer bu dosyayı kaybeder ya da parolanızı  unutursanız, muhtemelen fonlarınıza erişiminizi de kaybedersiniz. 

Bu nedenle, wallet.dat dosyanızı yedeklemeniz ve güvenli bir yerde saklamanız çok önemlidir. Buna alternatif olarak, özel anahtarınızı ya da kurtarma cümlenizi de dışarı aktarabilirsiniz. Bunu yaparak, bilgisayarınızın bozulması ya da bir şekilde erişim dışı olması durumunda başka cihazlardan fonlarınıza erişim sağlayabilirsiniz. 

Genel olarak, masaüstü cüzdanları çoğu web versiyonundan daha güvenli kabul edilir fakat bir kripto para cüzdanı kurmadan ve kullanmaya başlamadan önce bilgisayarınızda virüs ve kötü niyetli yazılımların bulunmadığından emin olmanız gereklidir. 

Mobil Cüzdanlar

Mobil cüzdanlar masaüstü cüzdanlarla benzer şekilde çalışır ama akıllı telefon uygulamaları olarak tasarlanmışlardır. Bu cüzdanlar, QR kodları aracılığıyla kripto para göndermenize ve almanıza olanak sağladıkları için oldukça kullanışlıdır. 

Buna ek olarak, mobil cüzdanların günlük transferler ve ödemeler için kullanıma uygun olması gerçek hayattaki Bitcoin, BNB ve diğer kripto para harcamaları için bu cüzdanları uygun bir seçenek haline getirir. Trust Wallet, mobil kripto cüzdanlarına önemli bir örnektir. 

Fakat aynı bilgisayarlar gibi mobil cihazlar da zararlı uygulamalara ve kötü niyetli yazılımlara karşı hassastır. Bu yüzden mobil cüzdanınızı bir parolayla şifrelemeniz ve akıllı telefonunuzun kaybolması ya da bozulması ihtimaline karşı özel anahtarlarınızı (ya da kurtarma cümlenizi) yedeklemeniz önerilir. 

Donanım Cüzdanları

Donanım cüzdanları, açık ve gizli anahtarları oluşturmak için rastgele sayı üreticileri (RNG) kullanan fiziksel, elektronik cihazlardır. Bu anahtarlar daha sonra internete bağlı olmayan cihazın kendisinde saklanır. Bu nedenle donanım cüzdanları, bir soğuk cüzdan türüdür ve en güvenli seçeneklerden biri olarak kabul edilir. 

Bu cüzdanlar çevrimiçi saldırılara karşı yüksek seviyede güvenlik sunsa da, donanım yazılımının düzgün şekilde yapılmaması durumunda bazı riskler de barındırırlar. Ayrıca, donanım cüzdanları daha az kullanıcı dostudur ve sıcak cüzdanlara kıyasla fonlara erişim daha zordur. 

Erişim zorluğunun üstesinden gelmek için, cihazınızı doğrudan alım satım platformuna bağlamak için Binance DEX’i kullanabilirsiniz. Bu yaklaşım, fonlarınıza erişmenin güvenli bir yoludur çünkü özel anahtarlarınız hiçbir zaman cihazınızdan ayrılmaz. Bazı web cüzdanı sağlayıcıları da benzer bir hizmet sunarak, donanım cüzdanlarının tarayıcı arayüzüne bağlanmasına olanak sağlar. 

Bir donanım cüzdanı kullanmayı eğer kriptolarınızı uzun süre tutmayı planlıyorsanız ya da büyük miktarlarda kripto para tutuyorsanız düşünmelisiniz. Şu anda, donanım cüzdanlarının çoğu cihazınızı korumak için bir PIN kodu oluşturmanıza imkan sunar ve cüzdanınızın kaybolması durumunda kullanmanız için size bir kurtarma cümlesi verir. 

Kağıt Cüzdanlar

Bir kağıt cüzdan, üzerinde bir açık adresin ve özel anahtarın QR kodu formatında fiziksel olarak basılı olduğu bir kağıt parçasıdır. Kripto para işlemlerini gerçekleştirmek için daha sonra bu kodlar taratılabilir. 

Bazı kağıt cüzdan web siteleri çevrimdışı durumdayken yeni adresler ve anahtarlar oluşturabilmeniz için kodlarını indirmenize izin verir. Böylece bu cüzdanlar çevrimiçi hackleme saldırılarına karşı büyük oranda dayanıklı hale gelir ve soğuk depolamaya alternatif olarak değerlendirilebilir. 

Fakat çok sayıda kusuru nedeniyle kağıt cüzdanların kullanımı artık tehlikeli kabul edilir ve önerilmez. Bu cüzdanları yine de kullanmak istiyorsanız, risklerin farkında olmanız çok önemlidir. Kağıt cüzdanların başlıca sıkıntılarından biri fonların kısmen gönderilememesi ve yalnızca tüm bakiyenin tek seferde gönderilmesinin mümkün olmasıdır. 

Örneğin, düşünün ki bir kağıt cüzdan oluşturdunuz ve toplam 10 BTC’lik fonu birkaç kere işlem yaparak cüzdana gönderdiniz. Eğer 2 BTC harcamaya karar verirseniz, önce 10 coinin tamamını başka bir tür cüzdana (ör. Masaüstü cüzdanı) göndermeniz gerekir. Ancak bundan sonra fonun bir kısmını (2 BTC) harcayabilirsiniz. Daha sonra kalan 8 BTC’yi yeni bir kağıt cüzdana gönderebilirsiniz fakat bir donanım ya da yazılım cüzdanı çok daha iyi bir tercih olabilir. 

Teknik olarak, eğer kağıt cüzdan özel anahtarınızı bir masaüstü cüzdana aktarırsanız ve fonlarınızın yalnızca bir kısmını harcarsanız, kalan coinler Bitcoin protokolü tarafından otomatik olarak oluşturulan bir “para üstü adresine” gönderilir. Eğer para üstü adresini manuel olarak kontrolünüzdeki adres olarak ayarlamazsanız muhtemelen fonlarınızı kaybedersiniz. 

Günümüzde yazılım cüzdanlarının çoğu bu değişikliği sizin yerinize yaparak kalan coinleri cüzdanınızın parçası olan bir adrese gönderir. Fakat hatırlanması önemli olan konu, kağıt cüzdandan dışarı ilk kez fon transfer ettikten sonra gönderdiğiniz miktardan bağımsız olarak cüzdanınızın boş kalacağıdır. Bu yüzden bu kağıt cüzdanı daha sonra tekrar kullanamayacağınızı bilmeniz gerekir. 

Yedeklemelerin önemi

Kripto para cüzdanlarınıza erişiminizi kaybetmeniz size pahalıya mal olabilir. Bu yüzden cüzdanları belli aralıklarla yedeklemeniz önemlidir. Birçok durumda bunu wallet.dat dosyalarını ya da tohum cümleyi yedekleyerek yapabilirsiniz. En temelde, kurtarma cümleleri özel anahtarlara benzer bir rol üstlenir fakat bunların idaresi daha kolaydır. Eğer parola şifrelemesini tercih ederseniz, parolanızı yedeklemeyi de unutmamanız gerekir. 

Son fikirler

Kripto cüzdanları, Bitcoin’i ve diğer kripto paraları kullanmanın önemli bir parçasıdır. Bu cüzdanlar, blockchain ağından fon almayı ve göndermeyi mümkün kılan altyapının en temel öğelerinden biridir. Her bir cüzdan türünün kendine has avantajları ve dezavantajları vardır bu yüzden fonlarınızı bir cüzdan türüne aktarmadan önce bu cüzdanın nasıl çalıştığını anlamanız önemlidir.