Kısa Özet
Çerezler, web tarayıcınızın bilgisayarınızda sakladığı metin dosyalarıdır. Bir web sitesini ziyaret ettiğinizde, bu web sayfası onu tekrar ziyaret etmeniz ihtimaline karşı sizin hakkınızda biraz bilgi edinmek ister (bazı seçenek ayarları yapmış ya da hesabınıza girmiş olabilirsiniz). En temelde çerezler, sizi bu bilgileri daha sonra tekrar girme zahmetinden kurtarır.
Fakat çerezler, gizliliğe yönelik bazı kaygılara da neden olur. Daha fazla bilgiye makalemizin geri kalanından ulaşabilirsiniz.
Bugünlerde, karşınıza bir Çerez Kullanımı bilgilendirme kutusu çıkmadan internette dolaşmanız oldukça zor. Çerez ve gizlilik politikalarını gerçekten de okuyan o nadir kişilerden biri olabilirsiniz. Fakat gerçekte, pek çoğumuz çok da üzerinde durmadan çerez kullanımını kabul ederiz.
Çerezlerin, kullanıcı deneyimini iyileştirmekle ilgili olduğunu duymuş olabilirsiniz. Çerezler genellikle, site içeriğini sizin tercihlerinize uygun hale getirmek için kullanılır – örneğin, çevrimiçi alışveriş sepetinizdeki ürünleri oturumlar arasında saklamak gibi.
Bu makalede, tüm iyi ve kötü yanlarıyla çerezleri derinlemesine inceleyeceğiz.
Çerez (cookie), bilgisayarınızın bir web sitesi adına sakladığı küçük bir dosyadır. Programcı Lou Montulli'ye atfedilen çerez ismi, magic cookie (sihirli çerez) adlı başka bir hesaplama yapısına dayanır.
Peki, bilgisayarlar neden bu dosyayı saklar? Bunun birkaç farklı nedeni vardır. Genel anlamda çerezler, bir web sayfasının sizi hatırlamasına yardımcı olur. Web sitesinde bir şey yaptığınızda (karanlık moda geçmekten oturum açmaya kadar herhangi bir şey olabilir) bilgisayarınız bunun bir kaydını tutar. İleride web sitesini bir kez daha ziyaret ettiğinizde, bilgileri bu siteyle paylaşır.
Birinci taraf çerezler
Herkesin favori bal porsuğu temalı web sitesi ilovehoneybadgers.com'u ziyaret ettiğinizi varsayalım. Burada, kişiselleştirme için birçok seçenek bulunur (örn. fontu Comic Sans'a çevirebilir ya da arka plan rengini değiştirebilirsiniz). Bu tercihlerinizi saklayan bir çerez, bilgisayarınıza kaydedilir. Başka bir siteye geçer ve daha sonra tarayıcınızı kapatırsınız, fakat siteye geri geldiğinizde ilovehoneybadgers.com çerezde kaydedilmiş bilgilere dayanarak kişisel tercihlerinizi tekrar yükler.
Bu kalıcı bir çerezdir. Tarayıcınızı kapatmanızın ardından bile varlığını sürdürür (sayfadan çıktığınızda yok olan oturum çerezlerinin aksine). Bu, birinci taraf bir çerezdir çünkü ziyaret ettiğiniz web sitesi tarafından yaratılmıştır (bu örnekte ilovehoneybadgers.com alanı tarafından).
Üçüncü Taraf Çerezler
Tahmin edebileceğiniz gibi üçüncü taraf bir çerez, sunucu alanı tarafından oluşturulmayan bir çerezdir. Ziyaret ettiğiniz hem ilovehoneybadgers.com'un hem de başka bir sitenin, kullanıcılarına reklam sunduğunu varsayalım. Bu reklamlar, kodu her iki alanın da web sayfasına işlenmiş olan aynı sağlayıcıdan gelir.
Bu iki siteden birini ziyaret ettiğinizde, reklam sağlayıcı takip amaçlı olarak bir üçüncü taraf çerez yaratır. Daha sonra, kodlarının bulunduğu başka bir siteyi ziyaret ettiğinizde sizi tanır ve aynı reklamları size sunar. En temelde, hedef kitle belirlemede kullanmak üzere bir profil yaratmak amacıyla görüntüleme alışkanlıklarınızı takip eder.
Şaşırtıcı olmayan bir şekilde üçüncü taraf çerezler, takip eden çerezler olarak da bilinir.
Tüm çerezler aynı değildir. Bir önceki bölümdeki iki örnekten de gördüğümüz gibi çerezler çok yönlü bir veri türüdür. Gerçek dünyadan bir örneği inceleyelim:
Academy'ye Sor'a giriş yaparsanız, tarayıcınız site için bir çerez kaydeder. Bu sayede, her sefer oturum açmak zorunda kalmadan soru ve cevaplarınızı yayınlayabilirsiniz.
Google Chrome'da çerezlerinize,
Ayarlar > Gizlilik ve güvenlik > Çerezler ve diğer site verileri üzerinden ulaşabilirsiniz. Firefox'ta ise
Tercihler > Gizlilik & Güvenlik > Çerezler ve Site Verileri sekmelerinden çerezlerinizi yönetebilirsiniz (asıl içerikleri görüntüleyebilmek için
Depolama Denetçisini kullanmanız gereklidir).
Oturum açtığınızda Academy'nin size sunduğu çerezin içeriğinin ayrıntılarını incelerseniz (yani
bu araçla çerezin şifresini açarsanız) karşınıza birkaç şey çıkar:
Erişim sağladığınızda siteye ilettiğiniz veri. Başarıyla giriş yapmanız durumda çerez yaratılır.
Çerezdeki bilgiler pek de kapsamlı değildir. Az miktarda kişisel veri bulunur (ve bu bilgiler diğer alanlarla paylaşılmaz). Gördüğünüz sayılar, zaman damgalarıdır – biri çerezin ne zaman oluşturulduğunu, diğeri ise süresinin ne zaman dolacağını gösterir. Çerezi kimin yarattığını, kullanıcı adınızı, rolünüzü (kullanıcı ya da moderatör) ve kimlik doğrulamaya yönelik bir dizi görürsünüz.
Çerezler, genellikle bu anahtar-değer çifti sistemine sahip olur. Bugünlerde birçok site bir kullanıcı kimliği sunar. Bir kişi siteyi ziyaret ettiğinde, sunucu kendi veri tabanında bu kişiye yönelik herhangi bir bilgi olup olmadığını kontrol eder ve kullanıcı deneyimini bu bilgiye göre şekillendirir.
Görüntüleme geçmişini silmek isterseniz, genellikle çerezleri silme seçeneği de size sunulur. Bunu yaptığınızda, site verilerine önemli bir zarar vermezsiniz. Fakat çerez kullanan sitelere geri döndüğünüzde giriş bilgilerinizi tekrar girmeniz gerekir.
Yukarıdaki örneğimizden, çerezlerin kendi başlarına kötü şeyler olmadıklarını görebilirsiniz. Birinci taraf çerezler çoğu zaman, kullanıcı deneyiminizi sorunsuz hale getirmeye çalışır. Bununla birlikte, çerezlerin yarattığı potansiyel gizlilik sorunlarının farkında olmanız da gerekir. En nihayetinde çerezler, kişisel verileri toplayabilir – öyle ki Genel Veri Koruma Yönetmeliği gibi kısıtlayıcı veri toplama düzenlemeleri, yönergelerinin birçok web sitesi tarafından takip edilmesini zorunlu kılar.
Üçüncü taraf çerezler, dijital ayak izlerine önem veren kullanıcılar için özellikle sorunlu olabilir. Okuduğunuz ve izlediğiniz şeylere dayanarak sizi web'de takip eden reklamlardan şüphesiz siz de rahatsız olmuşsunuzdur. Web sitelerindeki sosyal medyada "paylaş" düğmelerine denk geldiniz mi? Bu düğmeler, onlarla etkileşim kurmasanız bile hareketleriniz hakkındaki bilgileri reklam sağlayıcılara aktarabilir.
Hassasiyet potansiyeli içeren bu kadar çok veriyi paylaşmak, hem de bunu çoğu zaman farkında olmadan yapmak iyi bir şey değildir (
Cihaz Parmak İzi Alma: Bilgileriniz Ne kadar Açıkta? makalemizi de okuyabilirsiniz). Veri toplayan taraf, kötü niyetli bir profil çıkarma çabasında olmayabilir, fakat verilerinizi bu amaçla kullanacak başka kişilere satabilir.
Çerezlerden kurtulmak
Tüm çerez türlerini devre dışı bırakmak, zayıf bir tarayıcı görüntüleme deneyimine neden olabilir. Fakat günümüzde, üçüncü taraf çerezleri devre dışı bırakmamak için çok az neden vardır. Bu tür çerezleri devre dışı bırakmak, farkında olmadan yapılan veri paylaşımı riskini azaltır. Bir web sitesi, çerezleri etkinleştirmediğiniz takdirde erişiminizi kısıtlıyorsa, çerezleri yalnızca geçici olarak etkinleştirebilirsiniz.
Üçüncü taraf çerezleri engellemenin en temel yolu Takip Edilmeme talebi göndermektir. Fakat buna tam olarak güvenmemeniz gerekir – bunu yaparak ileri seviye teknolojik bir bariyer koymuş olmazsınız, yalnızca web sitesinden size kişiselleştirilmiş içerik sunmamasını istersiniz. Bu bir hırsızdan, eşyalarınızı çalmamasını istemeniz gibidir. Siteler, bu talebi göz ardı edebilir – ve çoğu zaman da bunu yaparlar. En başta, Takip Edilmeme seçeneğinin herkesin uyması gereken bir zorunluluk olması beklenmiş ama bu gerçekleşememiştir.
Artık birçok tarayıcı, bu tip çerezleri sizin yerinize kendiliğinden bloklar (tarayıcı ayarlarınızı kontrol edebilirsiniz). Tarayıcınız bunu başaramıyorsa, istenmeyen izlemeleri engelleyen mevcut birkaç eklenti ve tarayıcı uzantısından birini kullanabilirsiniz. Bunlara örnek olarak
Privacy Badger ve
Ghostery verilebilir.
Çerezleri, internetin kötü karakterleri olarak görmek doğru değildir. Güvenlik kategorisindeki diğer makaleleri okuduysanız, kişisel verileri farkında olmadan sızdırmanın çok kolay olduğunu biliyorsunuzdur.
Birinci taraf çerezler, günümüzde çevrimiçi dünyanın temel parçalarından biridir ve bunun iyi bir nedeni vardır – bilgileri cihazınızda kaydederek deneyiminizin kalitesini artırırlar. Üçüncü taraf çerezler ise sizin yararınıza çalışmak yerine veri madenciliği yapan birimlerin yararına çalışır. Fakat tarayıcınızdaki araçlardan faydalanarak bu tür çerezlerin büyük çoğunluğunu engelleyebilirsiniz.
