Giải Thích Về Các Tổ Chức Tự Trị Phi Tập Trung (Các DAO)

Giới thiệu

Các blockchain đã thay đổi hoàn toàn hệ thống tài chính của chúng ta. Tuy nhiên, các thuộc tính không cần niềm tin và bất biến của blockchain không chỉ hữu dụng trong các ứng dụng tiền tệ.

Một trong những ứng dụng tiềm năng của blockchain là tạo ra một hệ tự quản trị. Blockchain có thể cho phép các loại tổ chức hoàn toàn mới này vận hành tự động mà không cần sự phối hợp của một thực thể trung tâm. Bài viết này sẽ giới thiệu đặc điểm của các tổ chức này.

DAO là gì và nó hoạt động như thế nào?

DAO là viết tắt của Decentralized Autonomous Organization (Tổ chức Tự trị Phi tập trung). Nói một cách đơn giản, DAO là một tổ chức tự điều hành bởi các dòng code và chương trình máy tính. Có thể hiểu, DAO có khả năng tự hoạt động mà không cần một cơ quan trung ương.

Bằng cách sử dụng các hợp đồng thông minh, một DAO có thể làm việc với thông tin bên ngoài và thực hiện các lệnh dựa trên các hợp đồng – tất cả những công việc này không cần bất kỳ sự can thiệp nào của con người. Một DAO thường được vận hành bởi một cộng đồng gồm các cổ đông. Cổ đông là những tầng lớp được tạo ra bởi một số cơ chế token.

Các quy tắc và hồ sơ giao dịch của một DAO được lưu trữ minh bạch trên blockchain. Các quy tắc thường được quyết định bởi phiếu bầu của các cổ đông. Thông thường, cách thức các quyết định trong DAO là thông qua các đề xuất. Nếu một đề xuất được đa số các cổ đông bỏ phiếu thuận (hoặc đáp ứng một số quy tắc khác trong bộ quy tắc đồng thuận của mạng), thì đề xuất sẽ được thực hiện.

Theo một số cách thức, DAO hoạt động tương tự như một công ty hoặc một quốc gia, nhưng vẫn là hoạt động theo kiểu phi tập trung. Trong khi các tổ chức truyền thống hoạt động với một cấu trúc phân cấp và nhiều tầng lớp công chức, DAO không có hệ thống phân cấp. Thay vào đó, DAO sử dụng các cơ chế kinh tế để gắn kết lợi ích của tổ chức với lợi ích của các thành viên, thường là qua việc sử dụng lý thuyết trò chơi.

Các thành viên của DAO không bị ràng buộc bởi bất kỳ hợp đồng chính thức nào. Họ ràng buộc với nhau bởi một mục tiêu chung và bởi các khích lệ từ mạng lưới được gắn liền với các quy tắc đồng thuận. Các quy tắc này hoàn toàn minh bạch và được viết trong phần mềm mã nguồn mở dùng để điều hành tổ chức. Vì các DAO hoạt động không biên giới, nên chúng có thể là đối tượng chịu các áp dụng thực thi pháp lý khác nhau.

Như tên gọi, DAO có đặc tính là phân quyền và tự trị. Nó có tính phân quyền vì không một thực thể nào có thẩm quyền đưa ra và thực thi các quyết định. Và nó tự trị vì nó có thể tự hoạt động.

Khi một DAO được triển khai, nó không thể bị kiểm soát bởi một bên đơn lẻ mà thay vào đó là bởi một cộng đồng những người tham gia. Nếu các quy tắc quản trị được xác định trong giao thức được thiết kế tốt, chúng sẽ hướng các tác nhân tới những kết quả có lợi nhất cho mạng.

Nói một cách đơn giản, DAO cung cấp một hệ điều hành để cộng tác mở. Hệ điều hành này cho phép các cá nhân và tổ chức cộng tác mà không cần phải biết hoặc tin tưởng lẫn nhau.

Vấn đề người nhậm thác và người đại diện trong DAO

Các DAO giải quyết một vấn đề được gọi là tình thế tiến thoái lưỡng nan giữa các tác nhân trong kinh tế học. Điều này xảy ra khi một người hoặc tổ chức (“người đạị diện”) có khả năng đưa ra quyết định và thực hiện các hành động thay mặt cho một cá nhân hoặc tổ chức khác (“người nhậm thác”). Nếu người đại diện có động cơ hành động tư lợi thì lợi ích của những những người nhậm thác sẽ bị xem thường.

Tình huống này cho phép người đại diện chịu rủi ro thay cho những người nhậm thác. Điều làm sâu sắc vấn đề này là có thể có sự bất cân xứng thông tin giữa người đại diện và những người nhậm thác (hay có thể xem là những người sở hữu vốn và người đại diện sử dụng vốn). Bên nhậm thác có thể không bao giờ biết rằng mình đang bị lợi dụng và không có cách nào để đảm bảo rằng người đại diện đang hành động vì lợi ích của họ.

Có thể kể đến một số ví dụ phổ biến của vấn đề này như việc quan chức đại diện cho công dân, nhà môi giới đại diện cho nhà đầu tư hoặc nhà quản lý đại diện cho cổ đông.

Bằng sự minh bạch của blockchain, các mô hình khích lệ được thiết kế tốt đằng sau DAO có thể loại bỏ vấn đề này. Các ưu đãi trong tổ chức sẽ được căn chỉnh và có rất ít (hoặc không có) sự bất cân xứng thông tin. Vì tất cả các giao dịch được ghi lại trên một blockchain, hoạt động của DAO là hoàn toàn minh bạch, và theo lý thuyết, sẽ thúc đẩy sự trung thực.

Các ví dụ về DAO

Mạng Bitcoin có thể được coi là ví dụ đầu tiên về DAO. Nó hoạt động theo kiểu phi tập trung và được điều phối bởi một giao thức đồng thuận, không có sự phân cấp giữa những người tham gia.

Giao thức Bitcoin định nghĩa các quy tắc của tổ chức, trong khi bitcoin đóng vai trò là tiền tệ để khích lệ người dùng tham gia công tác bảo mật cho mạng. Điều này đảm bảo rằng những người tham gia khác nhau có thể làm việc cùng nhau để giữ cho Bitcoin hoạt động như một tổ chức tự trị phi tập trung.

Mục tiêu chung trong trường hợp của Bitcoin là lưu trữ và chuyển giá trị mà không cần một thực thể trung tâm điều phối hệ thống. Nhưng DAO còn có thể được sử dụng cho mục đích gì khác?

Các DAO phức tạp hơn có thể được triển khai cho các trường hợp sử dụng khác nhau, chẳng hạn như dùng làm token quản trị, tạo ra các quỹ đầu tư mạo hiểm phi tập trung hoặc các nền tảng truyền thông xã hội. DAO cũng có thể ứng dụng để điều phối hoạt động của các thiết bị được kết nối với Internet vạn vật (IoT).

Trên hết, những đổi mới này đã giới thiệu một nhóm phụ của DAO có tên là Decentralized Autonomous Corporations (các DAC). Một DAC có thể cung cấp các dịch vụ tương tự như một công ty truyền thống, ví dụ: dịch vụ đi chung xe. Sự khác biệt là nó hoạt động mà không có cấu trúc quản trị doanh nghiệp thường thấy ở các doanh nghiệp truyền thống.

Ví dụ: ứng dụng DAC trên một chiếc xe cung cấp dịch vụ đi chung xe. Chiếc xe này có thể vận hành tự chủ, thực hiện các giao dịch với con người và các thiết bị khác. Bằng cách sử dụng các blockchain oracle, nó thậm chí có thể kích hoạt các hợp đồng thông minh và tự thực hiện một số nhiệm vụ nhất định, chẳng hạn như đến gặp thợ máy để sửa chữa.

Ethereum và “DAO”

Một trong những ví dụ đầu tiên về DAO là “The DAO”. Nó được tạo thành từ các hợp đồng thông minh phức tạp chạy trên blockchain Ethereum, và được cho là hoạt động như một quỹ đầu tư mạo hiểm tự trị.

Các token của The DAO được bán trong Đợt chào bán token ban đầu (ICO). Người tham gia quỹ phi tập trung này có cổ phần quỹ và sở hữu quyền biểu quyết. Tuy nhiên, ngay sau khi ra mắt, khoảng một phần ba số tiền đã bị tháo rút và đây là một trong những vụ hack lớn nhất trong lịch sử tiền mã hóa.

Kết quả của sự kiện này là Ethereum đã tách thành hai chuỗi sau một đợt hard fork. Trong đó, có một chuỗi đã đảo ngược các giao dịch gian lận và làm cho vụ hack như chưa bao giờ xảy ra. Chuỗi này bây giờ được gọi là blockchain Ethereum. Một chuỗi khác tuân theo nguyên tắc “code là luật”, không tác động các giao dịch gian lận và phải duy trì tính bất biến. Blockchain này hiện được gọi là Ethereum Classic.

Bạn muốn bắt đầu cùng tiền mã hoá? Mua Bitcoin trên Binance ngay hôm nay!

Các DAO đang gặp phải những vấn đề nào?

Pháp lý

Môi trường pháp lý xung quanh các DAO hoàn toàn không chắc chắn. Việc các khu vực pháp lý khác nhau sẽ tạo ra khuôn khổ pháp lý như thế nào xung quanh loại tổ chức mới này vẫn còn là dấu chấm hỏi. Các quy định pháp lý không chắc chắn và không liền mạch sẽ tiếp tục là một rào cản đáng kể đối với việc áp dụng DAO.

Các cuộc tấn công phối hợp

Về mặt bản chất, các đặc tính của DAO (phi tập trung, bất biến, không cần niềm tin) sẽ dẫn tới những hạn chế đáng kể về hiệu suất và bảo mật cho tổ chức. DAO là một mô hình rất thú vị nhưng chúng cũng đi kèm rất nhiều rủi ro vốn không có trong các tổ chức truyền thống.

Các điểm tập trung

Người ta cho rằng phi tập trung không phải là một trạng thái, mà là một dải cấp độ. Trong đó mỗi cấp độ sẽ phù hợp cho một loại trường hợp sử dụng khác nhau. Trong một số trường hợp, tự chủ hoặc phi tập trung toàn diện có thể là điều bất khả thi.

DAO có thể cho phép nhiều người tham gia cộng tác hơn bao giờ hết, nhưng các quy tắc quản trị đặt ra trong giao thức sẽ luôn là một điểm tập trung. Lập luận có thể đưa ra là các tổ chức tập trung có thể hoạt động với hiệu quả cao hơn nhiều, đổi lại – chúng sẽ bỏ mất lợi ích của việc tham gia mở.

Tổng kết

DAO cho phép các tổ chức thoát khỏi sự phụ thuộc vào mô hình tổ chức truyền thống. Thay vì một thực thể trung tâm điều phối những người tham gia, các quy tắc quản trị hoàn toàn tự động và sẽ hướng các tác nhân tới những kết quả có lợi nhất cho mạng lưới.

Mạng Bitcoin có thể được coi là một DAO đơn giản. Hiện tại, vẫn còn rất ít các mô hình tương tự được triển khai. Chìa khóa để thiết kế một DAO tốt là đưa ra một bộ quy tắc đồng thuận hiệu quả để giải quyết các vấn đề phối hợp phức tạp giữa những người tham gia. Thách thức thực sự đối với việc tạo ra các DAO không phải là công nghệ, mà là các vấn đề xã hội.

Nếu bạn muốn tìm hiểu thêm về các DAO, hãy xem báo cáo của Binance Research: Lý thuyết và Thực nghiệm về DAO.