Kısa Özet
Kripto para, eşler arası (P2P) işlemleri mümkün kılan blockchain teknolojisine dayalı bir dijital para birimidir.
Bitcoin, ether, BNB ve USDT piyasa değeri en yüksek kripto paraların başlıca örnekleridir.
Kripto paralara kripto cüzdanları veya borsalar aracılığıyla erişilir. İnsanlar genellikle kripto paraların cüzdanlarda "saklandığını" söylese de aslında bir blockchain üzerinde saklanırlar.
Merkeziyetsizlik, şeffaflık ve değişmezlik gibi belirli özelliklere sahiptirler.
Kripto Para Nedir?
Kripto para, güvenlik için kriptografi kullanan merkeziyetsiz bir dijital para birimidir. Bankalar ve ödeme işleyiciler gibi aracılardan bağımsız olarak çalışabilir.
Bu merkeziyetsiz yapı, doğrudan bireyler arasında eşler arası (P2P) işlemlere imkan tanır. Kripto paralara erişmek için fiziksel cüzdanlar ve banka hesapları yerine kripto borsaları veya benzersiz kripto cüzdanları kullanılır.
İnsanların kripto paranın cüzdanlarda "saklandığını" söylediğini duymuş olabilirsiniz. Ancak kripto paralar aslında kripto cüzdanları veya borsalarda değil de her zaman blockchain'de bulunur. Örneğin bir kripto borsasında, kullanıcıların bu fonlara erişmesine imkan tanıyan özel anahtarlar borsa tarafından tutulur.
İlk ve en tanınmış kripto para, 2009 yılında Satoshi Nakamoto takma adını kullanan bir kişi veya grup tarafından oluşturulan Bitcoin'dir. O zamandan bu yana, her biri benzersiz özelliklere sahip ve farklı amaçlara hizmet eden binlerce kripto para ortaya çıkmıştır.
Geleneksel itibari para birimleri gibi kripto paralar da bir takas aracı olarak kullanılabilir. Fakat kripto paraların kullanım alanları yıllar içinde akıllı sözleşmeler, merkeziyetsiz finans (DeFi), değer saklama aracı, yönetişim ve benzersiz tokenleri (NFT'ler) de kapsayacak şekilde önemli ölçüde genişlemiştir.
Kripto para nasıl hizmet görür?
Kripto paraların güvenlik amacıyla kriptografi kullandığından bahsetmiştik, ama bu tam olarak ne anlama gelir? Basitçe ifade edecek olursak, kripto paralar işlemleri güvence altına almak ve verileri yetkisiz erişim veya manipülasyondan korumak için ileri düzey matematiksel algoritmalar kullanır. Bu algoritmalar iki temel işleve sahiptir: kullanıcı kimliklerinin gizliliğini korumak ve işlemlerin gerçekliğini doğrulamak.
Blockchain işlemleri herkese açıktır ve adresler (herkese açık anahtarlar) tamamen anonim olmasa da takma ad ile kullanılır. Diğer bir deyişle, işlemler blockchain'de görüntülenir, ancak bu işlemleri gerçekleştiren kullanıcılar kolayca belirlenemez. Kripto paralar bunu hash işlevleri ve dijital imzalar gibi kriptografik tekniklerin kullanımıyla başarır.
Kripto para, esasen ağdaki birçok özel bilgisayarda işlem verilerini depolayan merkeziyetsiz bir dijital kayıt defteri olan ve topluca blockchain olarak adlandırılan dağıtık bir bilgisayar ağı aracılığıyla otonomi sağlar.
Düğüm olarak da adlandırılan bu bilgisayarların her biri, kayıt defterinin bir kopyasını tutar ve bir mutabakat algoritması da sahte veya tutarsız kopyaların reddedilmesini sağlayarak blockchain'i korur. Bu dağıtık mimari, kötü niyetli kişilerin yararlanabileceği banka kasası gibi bir tek hata noktası olmadığı için ağın güvenliğini artırır.
Kripto paralar, kişilerin doğrudan birbirlerine fon transfer etmesine imkan tanır. Tipik bir kripto para işleminde gönderen, kendi özel anahtarını kullanıp bir dijital imza oluşturarak transferi başlatır. Bunun ardından işlem ağa gönderilir ve burada düğümler dijital imzayı doğrulayarak ve gönderenin yeterli fona sahip olduğundan emin olarak işlemi doğrular.
Doğrulanmasının ardından işlem yeni bir bloka ve bu blok da mevcut blockchain'e eklenir. Bu süreç kulağa karmaşık gelse de aslında kullanıcının endişelenmesine gerek kalmadan madenciler bu adımları tamamlar.
Kripto parayı benzersiz kılan nedir?
Kripto paralar, geleneksel protokollerden ve para birimlerinden farklı, yenilikçi özellikler sunarak finanstan teknolojiye kadar çeşitli ekosistemleri etkilemiştir. Kripto paraların benzersiz özelliklerinden bazıları şunlardır:
1. Merkeziyetsizlik
Kripto paranın merkeziyetsiz mimarisi, merkezi bir otoriteye duyulan ihtiyacı ortadan kaldırır. Bu da daha fazla özerkliğin yanı sıra tek bir birimin manipülasyon veya kontrolüne karşı daha dirençli olmaya imkan tanır.
2. Şeffaflık ve değişmezlik
Blockchain teknolojisi, tüm işlemleri şeffaf ve kurcalamaya karşı korumalı bir kayıt defterine kaydeder. Bu nedenle, blockchain'e eklenmesinin ardından bir işlem herkes tarafından görüntülenebilir ve hiçbir şekilde değiştirilemez veya silinemez.
3. Programlanabilirlik
ETH gibi birçok kripto para programlanabilir. Bu sayede geliştiricilerin blockchain üzerinde merkeziyetsiz uygulamalar (DApp) ve diğer yenilikçi çözümler geliştirmek için akıllı sözleşmeleri konuşlandırmasına olanak tanır. Buna ek olarak, izne dayalı olmayan blockchain'ler açık kaynaklı olduğundan, herkes bir blockchain üzerinde kod konuşlandırmaya ve kendi DApp'lerini oluşturmaya başlayabilir.
4. Sınır tanımama
Kripto paralar, dünya genelinde kolayca aktarılabilir ve takas edebilir. Bu sayede, uluslararası işlemler ve döviz transferleri için kullanılabilirler.
5. Coin arzının önceden belirli olması
Birçok kripto paranın arzı sınırlıdır. Bu da kripto paraların arkasındaki ekiplerin yalnızca sınırlı sayıda coin çıkarabileceği anlamına gelir. Nadirliğin talebi artırması nedeniyle kripto paraların bu deflasyonist özelliği zaman içinde olumlu etkiler yaratabilir.
Bunun aksine, itibari para birimleri genellikle enflasyonisttir, çünkü merkez bankaları daha fazla para basabilir. Fakat kripto parada enflasyon, arzın sınırlı olması sayesinde daha iyi kontrol edilebilir, çünkü toplam coin sayısı önceden belirlenmiştir.
Kripto Para Türleri
Sayısız kripto para arasında öne çıkan dört örnek Bitcoin (BTC) ve popüler altcoin'ler ether (ETH), Binance Coin (BNB) ve Tether'dir (USDT).
Bitcoin (BTC)
BTC en popüler kripto paradır. Madencilerin işlemleri doğrulamak için rekabet ettiği ve ağı çalışır durumda tuttuğu iş ispatı (PoW) adında bir mutabakat mekanizması kullanır. Buna ek olarak, BTC'nin 21 milyonluk sınırlı arzı onu nispeten nadir bir hale getirir ve zaman içinde değerini korumasını sağlar.
Ether (ETH)
ETH, 2015 yılında Vitalik Buterin ve ekibi tarafından kullanıma sunulan en popüler ikinci kripto paradır. Değer transferine ek olarak akıllı sözleşmeler aracılığıyla programlanabilirliğe de imkan tanır.
BTC gibi ETH'de de başlangıçta bir PoW mutabakat mekanizması kullanılmış, ancak daha çevre dostu ve enerji açısından daha verimli hisse ispatı (PoS) modeline geçilmiştir. Bu geçiş, kullanıcıların hesaplama gücü kullanan düğümler yerine ETH'lerini stake ederek işlemleri doğrulamasına ve ağı güvende tutmasına olanak sağlamıştır.
BNB
Eski adı Binance Coin olan BNB (Build and Build / Geliştir ve Geliştir anlamına gelir), 2017 yılında kripto para borsası Binance tarafından Ethereum blockchain'i üzerinde bir ERC-20 tokeni olarak kullanıma sunulmuştur. 2019'da BEP-2 tokeni olarak kendi blockchain'i BNB Chain'e geçmiştir.
Daha sonra Binance Smart Chain (BSC, şimdiki adıyla BNB Smart Chain) oluşturulmuş ve BNB günümüzde hem BNB Chain'de BEP-2 tokeni olarak hem de BSC'de BEP-20 tokeni olarak yer almaktadır. BNB Chain'in EVM uyumlu BSC ve yönetişim, staking ve oylamayı kapsayan BNB Beacon Chain (eski adıyla Binance Chain) adında iki zincirden oluştuğunu da belirtmek gerekir.
BNB Chain, akıllı sözleşme ve DApp'lerin oluşturulması için bir ortam sağlar ve diğer birçok blockchain'den daha düşük işlem ücretleri ve daha hızlı işlem süreleri sunar.
BNB'nin çeşitli kullanım alanları vardır. Bu kullanım alanlarından bazıları BNB Chain'de işlem ücretlerini ve Binance'te alım satım komisyonlarını ödemek, token satışlarına katılmak ve BNB Chain'de ağ doğrulaması için staking yapmaktır. Binance, toplam BNB arzını sınırlayan ve belirli aralıklarla gerçekleştirilen bir token yakma mekanizması da kullanır.
Tether (USDT)
USDT, USD'ye endeksli bir sabit coin'dir ve 2014 yılında Tether Limited Inc. tarafından kullanıma sunulmuştur. Sabit coin'ler, örneğin itibari para gibi rezerv bir varlık karşısında sabit bir değere sahip olacak şekilde tasarlanmış kripto paralardır. USDT örneğinde her bir token, şirketin rezervlerinde tutulan eş değer miktarda varlıkla desteklenir. Bunun sonucunda da USDT, bir kripto paranın faydalarını sunarken fiyat dalgalanmalarını en aza indirir.
Kripto Piyasa Değeri Nedir?
"Kripto piyasa değeri", bir kripto paranın göreli büyüklüğünü ve değerini belirlemek için kullanılan bir ölçüttür. Piyasa değeri, bir coin'in güncel fiyatı ile dolaşımdaki toplam coin sayısı çarpılarak hesaplanır. Fakat birçok kripto para platformu bu hesaplamayı zaten yaptığı için çoğu zaman sizin uğraşmanıza gerek kalmaz.
Kripto piyasa değeri genellikle kripto paraları sıralamak için kullanılır ve daha yüksek bir piyasa değeri çoğu zaman daha istikrarlı ve yaygın olarak kabul gören bir kripto parayı işaret eder. Buna karşılık, düşük bir piyasa değeri ise genellikle varlığın daha spekülatif veya oynak olduğunu gösterir.
Bununla birlikte, piyasa değerinin bir kripto paranın potansiyelini değerlendirirken dikkate alınması gereken birçok etmenden yalnızca biri olduğu unutulmamalıdır. Kripto paraları araştırırken teknoloji, ekip, token ekonomisi ve kullanım alanları gibi diğer etmenler de dikkate alınmalıdır.
Kriptoya Nasıl Güvenle Yatırım Yapılır?
Diğer finansal varlıklar gibi kripto paralara yatırım yapmak da riskli olabilir ve finansal kayıplarla sonuçlanabilir. Kripto para alım satımını daha güvenli hale getirmek için beş temel ipucu şunlardır:
1. DYOR
DYOR kısaltması "kendi araştırmanızı yapın" anlamına gelir. Herhangi bir kripto paraya yatırım yapmadan önce farklı kripto para türleri ve piyasa dinamikleri gibi blockchain teknolojisinin temellerini bilmek gerekir.
Kitaplar, bloglar, podcast'ler ve çevrimiçi kurslar iyi birer başlangıç noktasıdır. Ayrıca bilinçli kararlar almak için projeler, ekipler ve farklı kripto paraların arkasındaki teknolojiler hakkında da bilgi edinmeniz gerekir.
2. Küçük küçük başlayın ve çeşitlendirme yapın
Kripto piyasası, özellikle de daha az popüler coin'ler söz konusu olduğunda oynak ve öngörülemez olabilir. Bu nedenle, cebinize zarar vermeyecek küçük yatırımlarla başlamak akıllıca olacaktır. Bu yaklaşım, kişinin ciddi bir finansal kayıp riskine girmeden deneyim kazanmasını ve piyasa trendlerini daha iyi anlamasını sağlar.
Kripto paralara yatırım yaparken çeşitlendirme yapmak da faydalı olabilir. Tek bir kripto paraya odaklanmak yerine farklı kripto paralara yatırım yapmak toplam riskinizi azaltabilir ve varlıklarınızın bakiyelerinin uzun vadede artma şansını yükseltebilir.
3. Takipte kalın
Kripto para dünyası sürekli değişim halinde olduğu için zamanlı kararlar alabilmek adına haberleri, teknolojik gelişmeleri ve düzenleme alanındaki güncellemeleri takip etmek gerekir. Bir kripto topluluğuna katılmak, bunu yapmanın mükemmel bir yoludur.
4. İtibarlı bir kripto para borsası seçin
Kripto yatırımlarınız için tanınmış ve güvenli bir kripto para borsası seçmek, güvenlik önlemleri açısından birinci önceliğiniz olmalıdır. Doğru kripto borsasını, farklı seçenekleri araştırarak ve bunların ücretlerini, müşteri hizmetlerini, arayüzlerini ve sundukları kripto paraları kıyaslayarak bulabilirsiniz.
5. Risk yönetimi uygulayın
Herhangi bir kripto paraya yatırım yapmadan önce bazı risk yönetimi tekniklerini uygulamak çok önemlidir. Örneğin, yatırımcılar yalnızca kaybetmeyi göze alabilecekleri kadar yatırım yapmalıdır. Buna ek olarak, olası kayıpları sınırlamak için zararı durdur emirleri vermek ve kazançları güvence altına almak için önceden belirlenmiş seviyelerde kârı almak büyük bir fark yaratabilir.
Son Söz
Kripto para ekosistemi, finans ve teknolojiye devrim niteliğinde bir yaklaşımı temsil etmektedir. Fakat kripto paranın geleceğinde neler olacağı, soruyu kime sorduğunuza bağlıdır.
Bazıları bitcoin'in altının yerini alacağına ve mevcut finansal sistemi kökten değiştireceğine inanırken, bazıları da kripto paranın her zaman ikincil bir sistem ve niş bir piyasa olacağını savunur. Ethereum'un yeni internetin belkemiği olarak hizmet eden merkeziyetsiz bir bilgisayar haline geleceğine inananlar da vardır.
Olası birçok sonuç olsa da bundan bir yıl sonra bile ne olacağını belirlemek için henüz çok erkendir. Yine de önümüzdeki yıllarda daha da gelişmesi muhtemel olan kripto paranın çeşitli sektörler üzerinde halihazırda gözle görülür bir etki yarattığı inkar edilemez.
Ek Okumalar
Sorumluluk Reddi ve Risk Uyarısı: Bu içerik, size herhangi bir beyan veya garanti verilmeksizin yalnızca genel bilgi sunma ve eğitim amacıyla "olduğu gibi" sunulmaktadır. Bu içerik finansal, yasal veya diğer herhangi bir profesyonel tavsiye olarak yorumlanmamalıdır ve belirli bir hizmet veya ürünün satın alınmasını önerme amacı taşımamaktadır. Uygun profesyonel danışmanlarla görüşerek kendinize yönelik tavsiye almanız gereklidir. Üçüncü bir tarafça hazırlanan makalelerde yer alan görüşlerin bu üçüncü tarafa ait olduğunu ve Binance Academy'nin görüşlerini yansıtmayabileceğini lütfen dikkate alınız. Daha fazla bilgi için sorumluluk reddimizin tam metnini lütfen buradan okuyun. Dijital varlık fiyatları dalgalanabilir. Yatırımınızın değeri yükselebileceği gibi düşebilir de ve yatırım yaptığınız tutarı geri alamayabilirsiniz. Yatırım kararlarınızın tüm sorumluluğu size aittir ve Binance yaşanacak hiçbir kayıp için sorumluluk kabul etmez. Yatırım tavsiyesi değildir. Daha fazla bilgi için Kullanım Koşulları ve Risk Uyarısı bölümlerimize bakabilirsiniz.