Piyasa Yapıcılar ve Piyasa Alıcılar

Kısa Özet

Piyasalar, piyasa yapıcı ve piyasa alıcılardan oluşur. Piyasa yapıcılar, hemen işleme koyulmayan alış ya da satış emirleri oluşturur (örneğin “fiyat 15.000 USD'ye ulaştığında BTC sat” gibi). Bu da likidite yaratır, yani koşulların karşılanması durumunda diğer kişilerin anında BTC alması ya da satması daha kolay bir hale gelir. Anında alım ya da satım yapanlara ise piyasa alıcı adı verilir. Diğer bir deyişle piyasa alıcılar, piyasa yapıcılar tarafından oluşturulan emirleri gerçekleştirir.

Giriş

Tüm borsa türlerinde (ister Forex ister hisse senedi ya da kripto para olsun) satıcılar, alıcılarla eşleştirilir. Bu buluşma noktaları olmasa, Ethereum karşılığında Bitcoin satma ilanlarınızı sosyal medyada paylaşmak ve birisinin ilanınızla ilgilenmesini beklemek zorunda kalabilirdiniz.

Bu makalede, piyasa yapıcı ve piyasa alıcı kavramlarından bahsedeceğiz. Tüm piyasa katılımcıları bu kategorilerden en az birine dahildir; alım satım yapan biri olarak muhtemelen bir noktada her ikisi olarak da hareket edebilirsiniz. Piyasa yapıcı ve piyasa alıcılar, birçok alım satım platformunun yaşam kaynağıdır ve güçlü borsaları zayıflardan ayıran da piyasa yapıcı ve piyasa alıcıların varlığıdır (ya da var olmamaları).

Likidite

Piyasa yapıcı ve piyasa alıcıları derinlemesine incelemeye başlamadan önce likiditeden bahsetmek de gerekir. Bir varlıktan likit ya da likit değil şeklinde bahsedildiğini duyduğunuzda, aslında bu varlığın ne kadar kolay bir şekilde satılabileceğinden bahsediliyordur.

Bir ons altın oldukça likit bir varlıktır, çünkü kısa bir süre içinde nakde çevrilebilir. Binance CEO'sunun bir boğanın sırtında oturduğu on metrelik bir heykel ise ne yazık ki likiditesi son derece düşük varlıktır. Bu heykel birinin bahçesinde harika gözükecek olsa da gerçekte böyle bir ürün herkesin ilgisini çekmeyecektir.

Bununla ilgili (ama biraz farklı) bir kavram da piyasa likiditesidir. Likit bir piyasa, varlıkları adil bir değer karşılığında kolayca alabileceğiniz ve satabileceğiniz bir yerdir. Varlığı almak isteyenlerden gelen yüksek bir talep ve satmak isteyenlerden gelen yüksek bir arz söz konusudur.

Bu kadar çok hareketlilik olduğunda, alıcı ve satıcılar bir orta noktada buluşma eğilimindedir: en düşük satış emri (talep fiyatı) ile en yüksek alış emri (teklif fiyatı) neredeyse aynı olacaktır. Sonuç olarak, teklif fiyatı ve talep fiyatı arasındaki fark düşük (ya da dar) olacaktır. Bu farka da teklif-talep farkı adı verilir.

Bunun aksine, likit olmayan piyasalar bu özelliklerin hiçbirine sahip değildir. Bir varlığı satmak istiyorsanız, varlığa yönelik pek talep olmadığı için adil bir fiyattan satış yapmakta zorlanırsınız. Sonuç olarak, likit olmayan piyasalarda teklif-talep farkı genellikle daha yüksektir.

Likiditeden bahsettiğimize göre artık piyasa yapıcı ve piyasa alıcılara geçebiliriz.

Piyasa yapıcılar ve piyasa alıcılar

Daha önce bahsettiğimiz gibi, bir borsadaki kullanıcılar ya piyasa yapıcı ya da piyasa alıcı olarak hareket eder.

Piyasa yapıcılar

Borsalar bir varlığın piyasa değerini genellikle bir emir defteri aracılığıyla hesaplar. Emir defteri, kullanıcıların tüm alış ve satış emirlerinin bir araya getirildiği yerdir. Örneğin, 4.000 USD'den 800 BTC al şeklinde bir talimat verebilirsiniz. Bu talimat emir defterine girilir ve fiyat 4.000 USD'ye ulaştığında gerçekleştirilir.

Yukarıda bahsettiğimiz gibi Piyasa Yapıcı (Yalnızca Yayınla) Emirleri, yapmak istediğiniz işlemi emir defterine girerek niyetinizi önceden beyan etmenizi gerektirir. Böylece piyasa yapıcı olursunuz, çünkü bir anlamda piyasayı “yaparsınız”. Borsalar raflara ürünlerin koyulabilmesi için komisyon talep eden marketler gibidir ve siz de bu durumda kendi ürünlerinizi raflara ekleyen kişi olursunuz.

Büyük alım satımlar yapan kişilerin ve şirketlerin (yüksek sıklıkta alım satımda uzmanlaşmış olanlar gibi) piyasa yapıcı rolünü üstlenmesine sıkça rastlanır. Diğer yandan, küçük alım satımlar yapanlar da hemen işleme koyulmayan türden emirleri vererek piyasa yapıcı olabilir.

Bir Limit Emri kullanmanın emrinizin bir piyasa yapıcı emri olacağını garanti etmediği unutulmamalıdır. Emrinizin gerçekleştirilmeden önce emir defterine girildiğinden emin olmak istiyorsanız, emri verirken lütfen "Yalnızca yayınla" seçeneğini (şu anda yalnızca web ve masaüstü sürümünde kullanılabilir) tercih edin.

Piyasa Alıcılar

Market benzetmesinden devam edersek, ürünlerinizi başka birinin gelip satın alması için raflara koyarsınız. İşte bu kişiler de piyasa alıcılardır. Fakat burada, marketten konserve almak yerine sizin sağladığınız likiditeyi tüketirler.

Şöyle düşünebilirsiniz: Emir defterine bir emir girdiğinizde borsanın likiditesini artırırsınız, çünkü kullanıcıların alım ya da satım yapmasını kolaylaştırırsınız. Diğer yandan, bir piyasa alıcı da verdiği piyasa emriyle (güncel piyasa fiyatından alış ya da satış yapmak için verilen talimat) bu likiditenin bir kısmını kaldırır. Piyasa alıcılar bunu yaptığında, emir defterindeki mevcut emirler hemen gerçekleştirilir.

Binance'te ya da diğer kripto para borsalarında alım satım yapmak için bir piyasa emri verdiyseniz, bir piyasa alıcı olarak hareket etmişsinizdir. Fakat limit emirlerini kullanarak da piyasa alıcı olabilirsiniz. Burada önemli nokta, başka birisinin emrini gerçekleştirdiğinizde piyasa alıcı olduğunuzdur.

➟ Kripto para dünyasına adım atmak mı istiyorsunuz? Binance'ten Bitcoin alabilirsiniz!

Piyasa Yapıcı ve Piyasa Alıcı komisyonları

Birçok borsa, gelirlerinin büyük kısmını kullanıcıları eşleştirmeleri karşılığında aldıkları komisyonlardan elde eder. Bu da bir emir verdiğiniz ve bu emrin işleme koyulduğu her sefer bir komisyon ödemeniz gerektiği anlamına gelir. Fakat ödenecek tutar borsalar arasında farklılık gösterir ve ayrıca işlem boyutunuza ve rolünüze bağlı olarak da değişir.

Borsaya likidite ekledikleri için piyasa yapıcılara genellikle bir tür iade veya indirim sunulur. Bu da faydalıdır, çünkü ileride platformu kullanmayı düşünen kişiler "bu platform iade/indirim sunuyor ve yüksek likiditeye sahip, alım satımlarımı burada yapmalıyım" diye düşünebilir. Sonuçta böyle bir platform, işlemlerin daha kolay bir şekilde gerçekleştirilmesine imkan tanıyacağı için düşük likiditeye sahip bir platformdan daha caziptir. Çoğu durumda piyasa alıcılar piyasa yapıcılardan daha yüksek komisyonlar ödemek zorunda kalır, çünkü piyasa yapıcıların sağladığı likiditeyi piyasa alıcılar sağlamaz.

Daha önce de bahsettiğimiz gibi, piyasa yapıcı ve piyasa alıcı komisyonları platformdan platforma değişir. Örneğin, Binance'teki piyasa yapıcı ve piyasa alıcı komisyonları arasındaki farkı Komisyon Tablosu sayfasından görebilirsiniz.

Son Söz

Özetle, piyasa yapıcılar emirleri oluşturan ve bu emirlerin gerçekleşmesini bekleyen kullanıcılardır. Piyasa alıcılar ise başkalarının emirlerini gerçekleştirir. Burada kilit nokta, piyasa yapıcıların likidite sağlayıcı olduğudur.

Piyasa yapıcı ve piyasa alıcı modelini kullanan borsalarda, platformun bir alım satım merkezi olarak cazipliği için piyasa yapıcılar hayati önem taşır. Genellikle borsalar, likidite sağladıkları için piyasa yapıcıları daha düşük komisyon oranlarıyla ödüllendirir. Buna karşılık piyasa alıcılar ise varlıkları kolayca alabilmek ve satabilmek için bu likiditeyi kullanır. Fakat bunun karşılığında da genellikle daha yüksek bir komisyon ödemeleri gerekir.