Wat is fractioneel reserve bankieren?

Fractionele reserve is een banksysteem dat zorgt dat commerciële banken kunnen profiteren van het uitlenen van een deel van het geld dat hun klanten gestort heeft, waarbij maar een fractie van deze deposito’s in kas gehouden wordt welke opgenomen kunnen worden. Praktisch gezien kan men stellen dat dit banksysteem geld creëert vanuit het niets door gebruik te maken van een percentage van  de deposito’s van hun klanten. 

Met andere woorden zijn deze banken verplicht om een minimaal percentage (een fractie) van het geld dat is gestort in hun accounts aan te houden, wat in principe betekent dat ze de rest kunnen uitlenen. Wanneer een bank een lening verstrekt, dan krijgen zowel de bank als de persoon die geld leent zullen deze middelen zien als bezit, waardoor deze middelen verdubbeld zijn in economische zin. Dit geld wordt daarna nog enkele malen hergebruikt, geherinvesteerd en opnieuw uitgeleend wat leidt tot het vermenigvuldigingseffect. Dit is de methode hoe men bij fractioneel reserve bankieren “nieuw geld creëert”.

Lenen en schulden zijn essentiele ingredienten van het fractioneel bankieren-systeem en heeft in veel gevallen tot gevolg dat centrale banken nieuw geld in omloop brengen zodat commerciële banken in staat zijn om te kunnen voorzien in geldopnames. De meeste centrale banken stellen zich op als een regulerend orgaan dat, onder andere zaken, bepaalt welke minimale reserves benodigd zijn. Een dergelijk banksysteem is wat de financiële instituties in de meeste landen toepassen. Dit is het overheersende systeem in de Verenigde Staten en een tal van andere vrijhandelslanden. 

Het ontstaan van fractioneel reserve bankieren

Het principe van fractioneel reserve bankieren ontstond omstreeks 1668 toen de Zweedse ‘Sveriges Riksbank’ werd opgericht als eerste centrale bank in de wereld, hoewel al reeds primitieve vormen van fractioneel reserve bankieren toegepast werden. Het idee dat deposito’s konden groeien en vermenigvuldigen, waardoor de economie kon groeien middels leningen, groeide als snel in populariteit. Het klinkt logischer om de middelen die voorhanden zijn te gebruiken om uitgaven te stimuleren, in plaats van ze op te slaan in een kluis. 

Nadat Zweden stappen ondernam om het gebruik officieel te maken, kreeg het principe van fractioneel reserve steeds meer grip en verspreidde het zich snel. Twee centrale banken werden opgericht in de V.S. in 1791 en 1816, maar hielden beide geen stand. In 1913 heeft de Federal Reserve Act in de VS gezorgd voor de oprichting van de U.S. Federal Reserve Bank dat inmiddels de centrale bank van de V.S. is. De voornaamste doelen van dit financiële instituut is het stabiliseren, maximaliseren en bewaken van de economie als het aankomt op de prijsvorming, werkloosheid en rentetarieven. 

Hoe werkt het?

Zodra een klant geld stort op zijn of haar bankrekening, dan is dat geld vanaf dat moment niet meer direct het eigendom van die klant. Vanaf dat moment is de bank de eigenaar en in ruil daarvoor geven ze de klant een depotrekening waar men geld van af kan halen. Dit betekend dat de klant volledige toegang tot zijn of haar tegoeden moet hebben om deze op te nemen, onder de voorwaarden van de bank en de geldende procedures.

Hoewel de bank het gestorte geld als bezit ziet, zal het niet het volledige bedrag vasthouden. De banks zal een klein percentage reserveren van het gestorte geld (een fractionele reserve). De hoogte van deze reservering varieert doorgaans tussen 3% en 10% en de rest van het geld wordt gebruikt om leningen te verstrekken aan andere klanten.

Hieronder een versimpeld voorbeeld hoe de leningen voor nieuw geld zorgen:

1. Klant A stort $50.000 in Bank 1. Bank 1 leent Klant B $45.000
2. Klant B stort $45.000 in Bank 2. Bank 2 leent Klant C $40.500
3. Klant C stort $40.500 in Bank 3. Bank 3 leent Klant D $36.450
4. Klant D stort $36.450 in Bank 4. Bank 4 leent Klant E $32.805
5. Klant E stort $32.805 in Bank 5. Bank 5 leent Klant F $29.525

Met de eis voor fractionele reserve van 10% is de initiële storting van $50.000 uitgegroeid tot $234.280 aan beschikbaar geld als de som van alle stortingen van de klanten. Hoewel is een sterk vereenvoudigd voorbeeld is van de wijze waarop fractioneel reserve bankieren geld genereert via het vermenigvuldigingseffect, geeft dit wel een goede weergave van het basisprincipe.

Het verdient de vermelding dat het gehele proces gebaseerd is op het principe van schulden. Depotrekeningen staan voor geld dat de banken verschuldigd zijn aan hun klanten (verplichting) en met rente belaste leningen zorgen voor het vermogen van de banken aangezien ze hiermee geld genereren. Simpel gezegd genereren banken geld door leningen te verstrekken dan dat ze verplichtingen hebben uit depotrekeningen.

Hoe zit het met ‘Bank Runs’?

Wat nu als iedereen die een depotrekening heeft bij een willekeurige bank tegelijkertijd bij die bank verschijnt en al hun geld willen opnemen? Dit fenomeen noemen we een ‘bank run’ en aangezien de banken verplicht zijn om maar een fractie van het geld van hun klanten in kas hoeven te houden, zal dit vermoedelijk zorgen dat de banken niet meer aan hun financiële verplichtingen kunnen voldoen.

Als fractioneel resvere bankieren succesvol wil zijn, dan is het noodzakelijk dat klanten niet gezamenlijk neerstrijken voor de deur bij de bank om tegelijkertijd hun geld op te nemen. Hoewel bank runs in het verleden zijn voorgekomen, is dit niet typisch gedrag wat klanten doorgaans vertonen. Normaal gesproken zullen klanten enkel al hun geld op willen nemen als ze aannemelijk achten dat de bank in serieuze problemen is.  .

In de V.S. is de Great Depression een notoir voorbeeld van de verwoestende kracht dat een massale geldopname tot gevolg kan hebben. Vandaag de dag zijn de reserves die banken aanhouden één van de maatregelen die de kans hierop verlagen. Sommige banken houden meer dan het verplichte minimum aan als reserve om beter aan te sluiten op de klantvraag en de klant meer toegang tot hun tegoeden te bieden.

Voor- en nadelen van fractioneel reserve bankieren

Terwijl banken de vruchten plukken van dit zeer lucratieve systeem, profiteren de klanten maar minimaal als ze rente ontvangen op hun spaargeld. Overheden pikken tevens een graantje mee van het systeem en het komt vaak voor dat ze het systeem van fractioneel reserve bankieren verdedigen door het doen van uitgaven aan te moedigen waardoor de economische stabiliteit en groei toeneemt. 

Aan de andere kant geloven veel economen dat fractioneel reserve bankieren onhoudbaar en enigszins risicovol. Met name als we beschouwen dat het huidige monetaire systeem, dat wordt toegepast in de meeste landen, voornamelijk gefundeerd is op krediet / schuld en niet op feitelijk geld. Het economisch systeem dat we hebben is afhankelijk van veronderstelling dat men vertrouwt op banken en fiatgeld die zijn opgericht als wettig betaalmiddel door overheden.

Fractioneel reserve bankieren en Cryptocurrency

In contrast met het het huidige fiat-valuta systeem is Bitcoin ontwikkeld als een gedecentraliseerde digitale valuta dat aan de wieg staat van een alternatief economisch systeem dat op een geheel andere wijze werkt.

Net zoals de meeste cryptocurrencies wordt Bitcoin in stand gehouden door een wijdverspreid netwerk van cumputernodes. Alle data wordt beschermd door cryptografisch bewijs en wordt bijgeschreven op een publieke gedistribueerde ledger beter bekend als de blockchain. Dit betekend dat er geen behoefte is aan een centrale bank en er ook geen overkoepelende autoriteit de dienst uitmaakt.

Tevens is de uitgifte van Bitcoin limitatief, zodat er geen coins meer worden gegenereerd als de maximale voorraad van 21 miljoen units is behaald. Daarom is dit principe totaal verschillend en is er geen sprake van fractioneel reserve in de wereld van Bitcoin en cryptocurrency.